Vidi voor Louise Jawerth voor onderzoek aan Alzheimer-eiwitvezels
Geheimzinnige eiwitvezels hopen zich op in de hersencellen van mensen met Alzheimer en andere neurodegeneratieve afwijkingen. De Leidse natuurkundige Louise Jawerth ontvangt een Vidi-onderzoekssubsidie om uit te zoeken hoe deze vezels zich vormen.
'Dit betekent dat ik alle projecten kan doen die ik wilde doen, in plaats van er één uit te moeten kiezen', zegt een heel blije Louise Jawerth, Leidse natuurkundige en één van de zeven Leidse onderzoekers die een Vidi-onderzoekssubsidie toegewezen kreeg. Daarmee kan ze een promovendus en een postdoctoraal onderzoeker aannemen, om het vormen van amyloïdevezels te onderzoeken. Die worden gevonden in de hersencellen van mensen die lijden aan neurodegeneratieve ziekten zoals de ziekte van Alzheimer en ALS.
Jawerth was een van de auteurs van een veelgeciteerd artikel in het tijdschrift Cell uit 2015, waarin werd aangetoond dat deze vezels ontstaan in de buurt van vloeibare eiwitdruppels die ronddobberen in de waterige oplossing van de cel. 'De vezels lijken wel uit deze druppels te groeien', zegt Jawerth.
Op intrigerende microscopie-filmbeelden die de onderzoeker maakte, is te zien hoe de vezels naar buiten groeien in een stervormig patroon, temidden van de bolletjes-achtige druppels. Het doet denken aan groeiende ijskristallen of aan de schimmeldraden op iets dat te lang in de koelkast heeft gelegen. 'Maar dit gebeurt op de schaal van micrometers', zegt Jawerth, 'we kunnen deze processen alleen met krachtige microscopen volgen.'
Natuurkundige aanpak
En dat is precies wat ze van plan is om te doen. De amyloïde-eiwitten komen voor in verschillende fasetoestanden: in een waterige oplossing, in druppels met een grotere dichtheid, en dus in vezels. Voor het begrijpen van de transformaties en interacties tussen de verschillende fasen, is een natuurkundige aanpak nodig.
Zo heeft de aanwezigheid van druppels een sterke invloed op de vorming van vezels: vezels hebben de neiging om naar grotere druppels toe te groeien, blijkbaar in de richting van grotere concentraties. Ook kan een groeiende vezel in tweeën splitsen als hij al groeiend een druppel tegenkomt.
'We merken dat de druppels de neiging hebben om op de grensvlakken tussen fasen te gaan zitten, zoals bijvoorbeeld de grens tussen de waterige oplossing en een andere druppel', zegt Jawerth. Deze neiging kan de dynamiek van de vezelvorming helpen verklaren.
Ziekte van Alzheimer
Op den duur kan een beter begrip verhelderen wat de connectie is met de gezondheid van de hersenen. Eiwitvezels worden al jaren onderzocht in verband met hersenziekten, maar het is nog altijd niet duidelijk of de vezels de ziekte veroorzaken, of er slechts een bijproduct van zijn.
Onderzoek zou op den duur de weg naar medicijnen en behandelingen kunnen wijzen, denkt Jawerth, 'maar mijn onderzoek is fundamenteel', zegt ze, 'wij willen eerst de natuurkunde erachter snappen.'
Vanwege de gekozen cookie-instellingen kunnen we deze video hier niet tonen.
Bekijk de video op de oorspronkelijke website of