75 jaar Verenigde Naties: dit zijn de uitdagingen voor de toekomst
De Verenigde Naties bestaan dit jaar 75 jaar. Mede door de coronacrisis en toenemend nationalisme is de feestvreugde echter ver te zoeken. Welke uitdagingen moet de mondiale organisatie overwinnen om nog eens 75 jaar te blijven bestaan?
Uitdaging 1: Burgers zien de relevantie niet direct
‘De Verenigde Naties zijn de belangrijkste organisatie die we hebben in de strijd tegen mensenrechtenschendingen, gewapende conflicten of klimaatverandering,’ zegt Alanna O'Malley, bijzonder hoogleraar United Nations Studies in Peace and Justice. ‘Het probleem is echter dat we voornamelijk horen over de Veiligheidsraad, en dan met name als machtige staten een oplossing voor een conflict blokkeren door middel van een veto. We vergeten al snel het minder zichtbare werk dat vaker veel succesvoller is, bijvoorbeeld de vaccinatieprogramma’s van de WHO.’
‘De Verenigde Naties hebben dus een imagoprobleem. Willen we de toekomst van de Verenigde Naties – en dus ook van de vaccinatieprogramma’s – veiligstellen, dan moeten we de zichtbaarheid en relevantie voor burgers vergroten. In Leiden en Den Haag doen we dat onder meer door op lokaal niveau de dialoog aan te gaan. Zo organiseerden we op vrijdag 25 september een online gesprek over de toekomst van de Verenigde Naties met wetenschappers en beleidsmakers, maar ook met scholieren en studenten.’
Uitdaging 2: Het nationalisme en populisme winnen aan populariteit
‘Ik denk dat het jaar 2020 wel eens een cruciaal moment kan zijn voor de Verenigde Naties en andere internationale samenwerkingsverbanden,’ zegt Joris Larik, universitair docent Vergelijkend, EU- en internationaal recht en medeauteur van het recente UN 2.0 rapport. ‘Het is overduidelijk dat het coronavirus zich niet laat tegenhouden door landsgrenzen. Zelfs Noord-Korea is niet gevrijwaard hiervan. Maar hoe reageren we daarop? Krijgen we een fragmentatie van believers en non-believers in het multilateralisme, of beseffen we dat we het samen moeten doen? Als het aan mij ligt, kiezen we voor het laatste. Want als de coronacrisis iets laat zien, dan is het wel dat internationale samenwerking vaak ook in het nationaal belang is.’
‘Willen we de Verenigde Naties toekomstbestendig maken, dan zouden we bijvoorbeeld de veto-macht van de Veiligheidsraad aan banden kunnen leggen. Het zogeheten Accountability, Coherence and Transparency-initiatief wil bijvoorbeeld met een gedragscode het gebruik van veto’s verminderen, waardoor humanitair ingrijpen bij conflicten gemakkelijker zou worden. Ook zou het een goed idee zijn om een campagne te beginnen om meer landen te overtuigen de bevoegdheid van het Internationaal Gerechtshof te aanvaarden. Tot nu toe hebben nog maar 74 landen dit gedaan. Mocht er een geschil ontstaan tussen landen die zo’n verklaring hebben afgelegd, dan kan het Internationaal Gerechtshof hierover een bindende uitspraak doen.’
Uitdaging 3: Het multilateralisme is uit de mode
‘Door de coronacrisis wordt een trend versterkt die al langer gaande was: machtige staten raken steeds meer naar binnen gekeerd,’ zegt Karen Smith, universitair docent Internationale Betrekkingen en speciaal adviseur voor de secretaris-generaal van de Verenigde Naties inzake de verantwoordelijkheid tot bescherming (“responsibility to protect”). ‘Dat bedreigt de kern van het gedachtegoed van de Verenigde Naties. Want wil je de gezondheid en mensenrechten van iedereen bevorderen, dan zal je op internationaal niveau met elkaar moeten samenwerken. Geen enkel land is een eiland.’
‘Om het tij te keren, hebben we dappere leiders nodig op alle niveaus in de maatschappij die op durven staan voor multilateralisme, progressief internationalisme en basale menselijke waarden. We moeten ons de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog voor de geest halen om ons eraan te herinneren waarom we organisaties als de Verenigde Naties hebben opgericht. En we moeten de jongere generatie leren hoe waardevol mensenrechten en menselijke waardigheid zijn, en dat intolerantie en discriminatie vaak hun oorsprong vinden in haat zaaien.’