Lara Weiss: ‘Egypte gaat niet enkel over piramides en mummies’
Egyptologe Lara Weiss is conservator bij het Rijksmuseum voor Oudheden en sinds 2017 ook leidster van het VIDI-onderzoeksproject 'Walking Dead'. Uit het project rolt de tentoonstelling ‘Sakkara: Leven in een dodenstad’, die vanaf 10 maart volgend jaar in het RMO te zien zal zijn.
‘Het Rijksmuseum voor Oudheden voert sinds 1975 al onderzoek uit in de Egyptische plaats Sakkara, de begraafplaats van de oude stad Memphis. Doel van het onderzoek is meer te weten te komen over de achtergrond en geschiedenis van de museumcollectie. Elk jaar wordt er daar een aantal weken gegraven en onderzoek gedaan nabij de plekken waar in de negentiende eeuw museumobjecten zijn gevonden. De VIDI-beurs die ik in 2017 ontving heeft ervoor gezorgd dat we daar nóg uitgebreider onderzoek kunnen doen en daar meer mensen voor kunnen inzetten.’
Dodenstad Sakkara
‘In Sakkara onderzoek ik samen met mijn team de graven uit het Nieuwe Rijk (1539-1077 v. Chr.) die begin negentiende eeuw door verzamelaars zijn geopend, maar daarna weer onder het zand verdwenen. Zo kwam het graf van hoge ambtenaar Maya en zijn vrouw Merit weer aan het licht, honderdzevenenvijftig jaar nadat het Rijksmuseum van Oudheden hun grafbeelden had gekregen. Ik vind het interessant om te kijken naar hoe de oude Egyptenaren zich tot het verleden verhouden want op het moment dat Maya en Merit's graf is gebouwd, stonden er al dertienhonderd jaar lang piramides. Hoe ging het er destijds op zo'n begraafplaats aan toe; wat voor rituelen en religieuze praktijken vonden er plaats, waar werden de graven precies neergezet en wat betekenden bepaalde grafdecoraties?
De relevantie van de Egyptologie - en oudheidkunde in het algemeen - is om historische diepte te geven aan hedendaagse discussies. Mijn onderzoek gaat over religieuze identiteit en geeft antwoord op de vraag hoe tradities worden gevormd, aangepast of zelfs uitgevonden. Op dat gebied is er nog zoveel te ontdekken, dat verbaast mij elke keer opnieuw. Religie is namelijk niet iets wat je precies opvolgt; mensen geven er hun eigen draai aan en dat was in het Oude Egypte niet anders.’
Van opgravingssite naar museum
‘Samen met tentoonstellingsmakers van het RMO vertaal ik het onderzoek over Sakkara naar een publieksvriendelijke tentoonstelling: 'Sakkara: leven in een dodenstad'. Eigenlijk brengen we een stukje Egypte naar het museum, waardoor bezoekers meer te weten komen over wat we daar precies hebben onderzocht en wat de resultaten daarvan waren. Juist de combinatie van onderzoek doen en werken in een museum geeft mij nóg meer mogelijkheden om aan een breed publiek uit te leggen wat je als wetenschapper aan het doen bent. Want, Egypte gaat niet enkel over piramides en mummies.’
Interdisciplinair en vernieuwend onderzoek
‘Vanuit de traditionele Egyptologie bestuderen we voornamelijk oude reliëfs en teksten - en dat doen we nog steeds - maar vandaag de dag is het ook erg belangrijk om interdisciplinair te werken. Het is niet meer genoeg om enkel naar ‘oude scherven’ te kijken. Zeker na vierenveertig jaar opgraven in hetzelfde gebied is het belangrijk om het onderzoek naar een ander niveau te tillen, om zaken meer met elkaar te verbinden en tot nieuwe resultaten te komen. In het verleden zijn graven bijvoorbeeld van de binnenkant uitgegraven en niet van buiten, en dat is wel nodig om de onderlinge relatie van de graven te begrijpen. Voor het onderzoek werken we met gegevens die we al hebben, uit de bibliotheek en ons archief. Maar we doen ook vernieuwend onderzoek omdat we steeds nieuwe vragen hebben. Je kunt bijvoorbeeld opgraven op een manier waarop je echt antwoord krijgt op die vragen: langzamer en beter gedocumenteerd.’
Oog in oog met het verleden
‘Het indrukwekkendste aan mijn werk vind ik om iets voor het eerst in duizenden jaren te zien of in je handen te hebben. Het lag al die tijd onder het zand, waar het destijds is achtergelaten. Ik noem het de ‘authentieke ervaring’ met het object; opeens ga je duizenden jaren terug in de tijd. Verder is het teamwork bij zo’n opgravingsproject erg mooi; we werken - naast allerlei internationale medewerkers - ook met Egyptische arbeiders uit omliggende dorpen die soms al generaties lang bij de opgravingen zijn betrokken. Om samen al dat moois boven de grond te toveren is geweldig.’
De volle honderd procent
‘Ik woon in Den Haag, op het randje van Scheveningen. Tijd voor hobby’s of een teamsport is er eigenlijk niet, maar ik wandel veel in de duinen of in het bos. Omdat ik veel en soms tot laat werk, heb ik het nodig om weer op te laden en de buitenlucht helpt daar goed bij.
Mag ik de lezer nog iets meegeven? Volgens mij leeft bij veel studenten met een kleinere of meer specialistische opleiding het idee dat er weinig banenperspectief is. Dat idee had ik vroeger ook. Terugkijkend op mijn carriére tot nu toe, was het inderdaad niet altijd even makkelijk maar wanneer je er voor de volle honderd procent voor gaat, is alles mogelijk. Vrijwel iedereen waarmee ik heb gestudeerd heeft een baan gerelateerd aan zijn of haar opleiding, mits ze echt bleven doorzetten en flexibel waren qua woonplaats. Het belangrijkst is dat je iets doet wat jóu interesseert en wat jíj belangrijk vindt - of dat nu Egyptologie is of iets anders - dan komt het vanzelf goed.’
In de serie Humans of Humanities, verschijnt iedere twee weken een portret van een van onze wetenschappers, medewerkers of studenten. Wie zijn zij en wat doen ze? Meer portretten en informatie vind je op deze pagina.
Lieselotte van de Ven
Mail de redactie