Elizabeth den Hartog: ‘Ik heb altijd geweten dat ik de wetenschap in wilde ’
Kunsthistorica Elizabeth den Hartog bestudeert al 32 jaar middeleeuwse sculpturen aan de Universiteit Leiden. Als een ware detective duikt ze gebouwen, boeken en archieven in, op zoek naar de culturele betekenis achter bijzondere beeltenissen.
Van monsters en crypten
‘Ik heb altijd geweten dat ik de wetenschap in wilde. Als klein meisje wilde ik worden wat mijn vader was: bioloog, al is dat onderwerp later veranderd. Het werd geen biologie, maar kunstgeschiedenis. En dat ik me inhoudelijk op de middeleeuwen zou gaan richten werd duidelijk toen ik voor mijn studie kunstgeschiedenis de Engelse stad Canterbury bestudeerde.
In de kathedraal van Canterbury heb ik mijn hart aan de middeleeuwen verloren. Het viel me op dat uit de kapitelen binnenin de crypte van de kathedraal monsters waren gehouwen. Ik vond dit prachtig en ik vroeg me af wat dit betekende.’
De mens en het kwaad
‘Ik ging op onderzoek uit en leerde dat in de middeleeuwen monsters gebruikt werden om ‘het kwaad’ af te beelden. In de middeleeuwen was het leven heel zwart-wit: iets was goed of iets was kwaad. Later is dit beeld genuanceerder geworden en werden er vaker mensen afgebeeld op kapitelen. Onze gedachte over kwaad was geëvolueerd: het kwaad zit in onszelf en we moeten de schaduwkant in onszelf bestrijden.’
Wij zijn onze architectuur
‘Zo leert architectuur ons ontzettend veel over onszelf en onze cultuur. Middeleeuwse architectuur staat nog steeds in ons landschap en heeft een culturele een maatschappelijke functie, dat maakt het zo interessant. Vooral kerken vind ik interessant vanwege rol die ze speelden in de gemeenschap. Daarnaast hebben de middeleeuwen een ongelofelijk grote invloed gehad op onze samenleving. Bijna alle binnensteden in Nederland hebben een middeleeuws stadshart.
Naast dat het ons leert over onszelf en onze geschiedenis, moeten we ook het economisch belang van kunsthistorisch onderzoek niet vergeten. Kunst en architectuur zijn de belangrijkste toeristische trekpleisters van een land en toeristen willen de verhalen horen over de gebouwen die ze bezoeken. Om deze te kunnen vertellen en om kunst te kunnen duiden moet het eerst onderzocht worden. En we leren steeds meer. We kunnen nu bijvoorbeeld met behulp van dendrochronologisch onderzoekzoek - onderzoek naar de jaarringen in het gebruikte hout - veel meer zeggen over de datering van een gebouw.’
Van de boeken naar de tuin
‘Voor mijn werk duik ik in boeken, maar mijn vrije tijd spendeer ik het liefste in de tuin. Ik geniet heel erg van tuinieren. Ik heb twee grote volkstuinen en kweek alles zelf op, ik vind het geweldig om dingen te zien groeien. Mijn man en ik proberen zoveel mogelijk ons eten zelf te kweken, waardoor we inmiddels voor 95% zelfvoorzienend zijn in het groeien van onze groente en fruit. We moesten er aan wennen dat we alleen nog maar lokale producten konden eten en ons eetpatroon is daardoor wel veranderd, maar ach: in de middeleeuwen leefden ze zo ook.’
Meer weten over kunst en architectuur in de middeleeuwen? Samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed werkt Elizabeth den Hartog mee aan een serie boeken over interessante bouwsculptuur in Nederlandse gebouwen. Zie onder meer: de Leidse Pieterskerk, de Utrechtse Dom en de
In de serie Humans of Humanities, verschijnt iedere twee weken een portret van een van onze wetenschappers, medewerkers of studenten. Wie zijn zij en wat doen ze? Meer portretten en informatie vind je op deze pagina.
Julia Nolet
Mail de redactie