NWO subsidie voor onderzoek naar semantische universalia in het modale gebied
Taalkundige Wataru Uegaki heeft een NWO-subsidie van 58.400 euro ontvangen voor zijn onderzoek 'In search of semantic universals in the modal domain' (Op zoek naar semantische universalia in het modale domein). Met dit geld kan hij een database samenstellen en workshops organiseren. Hieronder een interview met de prijswinnaar.
Gefeliciteerd! Kunt u ons wat achtergrond geven bij de onderzoeksvraag van het project?
Wataru: 'Als je een beetje bekend bent met meer dan één taal, dan heb je waarschijnlijk gemerkt dat er tussen talen een grote variatie is aan grammaticale eigenschappen. Maar is er een limiet aan deze variaties? Zijn er significante eigenschappen die alle talen gemeen hebben? De zoektocht naar eigenschappen die voor alle talen gelden, of taaluniversalia, is een fundamentele doelstelling van de taalkunde, omdat het inzicht geeft in de taalkundige vaardigheid die mensen gemeen hebben.
De betekenis van afzonderlijke woorden is een deelgebied van het onderzoek naar taaluniversalia waarin tot nu toe veel succes is geboekt. Hoewel op het eerste gezicht woorden in verschillende talen een onbeperkte diversiteit aan betekenissen lijken uit te drukken, heeft taalkundig onderzoek aangetoond dat er sterke overeenkomsten bestaan tussen woordbetekenissen in talen. Bijvoorbeeld: hoewel veel talen woorden hebben die corresponderen met “alle”, “sommige” en “geen”, heeft geen enkele taal een apart woord met de betekenis “niet alle ”. Maar ook de reikwijdte van de meest recente studies heeft een cruciale beperking; die komen niet verder dan klassieke “logische” woorden als “alle” en “geen”.
Met dit project wordt het onderzoek naar universele woordbetekenissen uitgebreid naar een onontgonnen gebied, namelijk modale woorden. Deze woorden omvatten modale hulpwerkwoorden (bijvoorbeeld “mogen”/”moeten”), attitudinal verbs (“geloven” / “weten”), en modale deelwoorden (bijvoorbeeld, "hoor” en ”wel”). In deze studie gaan we hypothesen opstellen en evalueren over universalia in modale woordbetekenissen door steekproeven te nemen uit teksten in het Nederlands, Frans, Duits, Hongaars, Japans, Mandarijn, Ngamo, Roemeens, Turks en Zapotec.
De resultaten van dit onderzoek worden ondergebracht in een algemeen toegankelijke online database. '
Wat betekent dit voor het publiek, de wetenschap en het onderwijs?
'Modale woorden komen vaak voor in het dagelijks leven. Daarom is leren wat ze betekenen essentieel voor tweede-taalverwerving, maar ook voor de digitale verwerking van gesprekken. De complexiteit van hun betekenis, maakt zowel tweede-taalonderwijs als computerapplicaties echter lastig. Het voorgestelde project moet structurele semantische overeenkomsten blootleggen tussen modale woorden in diverse talen, hetgeen kan helpen met het verbeteren van de methodiek van het tweede-taalonderwijs. De project-database van modale woorden in al deze verschillende talen kan gebruikt worden om computersystemen te trainen voor bijvoorbeeld het beantwoorden van vragen en geautomatiseerde vertalingen.’
Wie werken er mee aan het onderzoek en hoe lang gaat het duren?
Dit is een driejarig project uit te voeren door onderzoeksteams van:
- Het Institute of Logic, Language and Information, Universiteit van Amsterdam
- De Universität Konstanz
- De Universität Potsdam
- Het Leibniz-Zentrum Allgemeine Sprachwissenschaft (Berlijn)
- De University of California, Santa Cruz
NWO heeft subsidie toegekend aan acht onderzoekers in het programma Internationalisation in the Humanities (Internationalisering in de Geesteswetenschappen). Dit zijn projecten waarin een Nederlandse onderzoeksgroep uit de geesteswetenschappen samenwerkt met minstens twee buitenlandse onderzoeksgroepen uit hetzelfde gebied. Het doel van dit programma is om samenwerking te faciliteren tussen Nederlandse geesteswetenschappers en hun buitenlandse collega’s ter bevordering van internationale netwerken. Hiervoor is een budget van totaal 300.000 euro is hiervoor beschikbaar.
Meer informatie over de gesubsidieerde projecten
Wataru Uegaki doet onderzoek naar formele semantiek en pragmatiek. Dit houdt in dat hij de structurele patronen bestudeert waarmee mensen allerlei conclusies trekken uit conversaties in natuurlijke taal, en wil begrijpen welke systemen ten grondslag liggen aan dit soort patronen door deze te formaliseren met theoretische hulpmiddelen uit de taalkunde, logica en cognitiewetenschap.