Nederlandse schepen gebouwd op Poolse werf die Noord-Koreanen inzet
Noord-Koreaanse dwangarbeiders worden nog altijd tewerkgesteld in de Europese Unie. Volgens onderzoekers, waaronder hoogleraar Koreastudies Remco Breuker van de Universiteit Leiden, nemen ook Nederlandse bedrijven schepen af van een werf die Noord-Koreanen inzet.
Het gaat om Nederlandse bedrijven die schepen hebben laten bouwen op een Poolse werf bij Szczecin (Noordwest-Polen) waar ook Noord-Koreaanse dwangarbeiders werken. Mogelijk waren deze bedrijven niet op de hoogte van deze constructie in hun productieketen, stelt Breuker die projectleider is van het onderzoek. ‘Naar schatting wonen er - in ieder geval tot eind 2017 - zo’n tachtig Noord-Koreanen op deze scheepswerf. Daarvan werken vijftig bij de scheepswerf, de anderen worden uitgeleend.’
Bedrijven negeren zware sancties
De onderzoekers van het LeidenAsiaCentre presenteerden hun bevindingen op een conferentie op 6 februari in het Academiegebouw in Leiden. De Noord-Koreaanse dwangarbeiders werken behalve in de EU ook in Afrika, Azië en het Midden-Oosten. Dit is voor meerdere partijen aantrekkelijk: voor bedrijven is het financieel gunstig omdat hun lonen laag zijn en het Noord-Koreaanse regime eist een groot deel van de lonen op. Deze dwangarbeid waarbij mensenrechten worden geschonden is al jaren bekend en Breuker noemt het schokkend dat de praktijken gewoon doorgaan ondanks de zware sancties van de EU en de VN tegen Noord-Korea.
Eerdere waarschuwing
Bovendien bracht het LeidenAsiaCentre al in 2016 het spraakmakende rapport ‘Slaves to the System’ uit waarin de onderzoekers waarschuwen voor deze dubieuze constructies. Dankzij deze tewerkstelling in het buitenland beschikt het Noord-Koreaanse regime over buitenlandse valuta waarmee wapens aangekocht kunnen worden.
Bronnen
Het onderzoeksteam baseert zich mede op documenten van de Kamer van Koophandel en op bevindingen van onderzoeksjournalisten die voor de documentaire Dollar Heroes - Valuta voor de dictator onder andere de scheepswerf bij Szczecin bezochten. In interviews vertellen Poolse en Noord-Koreaanse managers hoe zij Noord-Koreaanse arbeidbrigades inzetten. De opnames maken duidelijk hoe slecht de leefomstandigheden zijn voor deze dwangarbeiders en hoe zij via ‘doorleenconstructies’ worden ingezet op scheepswerven in Polen en op bouwterreinen in Rusland.
Moderne slavernij
Ogenschijnlijk zijn de constructies legaal met werkvisa, beroepscertificaten en loonstroken. In de praktijk zijn het echter voorbeelden van moderne slavernij, stelt Breuker. De werkomstandigheden zijn gevaarlijk, er worden zeer lange dagen gemaakt, de Noord-Koreanen leven in benauwde omstandigheden en een groot deel van hun loon wordt door het Noord-Koreaanse regime ingehouden.
Onderzoeksrapport
Breuker benadrukte tijdens de conferentie dat het onderzoeksrapport zeker nog niet compleet is, maar dat er genoeg informatie is om de wanpraktijken aan te kaarten. Hierna gaven verschillende experts een reactie. Catelene Passchier, voorzitter van de Worker’s Group van de International Labour Organisation (ILO) hekelde de lidstaten van de EU, zoals Polen en Nederland, die geen harde actie ondernemen. ‘Terwijl deze landen lid zijn van de ILO en afspraken over fatsoenlijke arbeidsomstandigheden hebben ondertekend.’
Nederlands strafrecht
Cedric Ryngaert, hoogleraar Public International Law van de Universiteit Utrecht, zag aanknopingspunten voor vervolging van Nederlandse bedrijven die profiteren van deze dwangarbeid. Hij verwees naar artikel 273f (6) van het Wetboek van Strafrecht waarin staat dat er niet geprofiteerd mag worden van de exploitatie van mensen. Volgens Ryngaert doet het er niet toe of dit in het buitenland gebeurt.
Effecten VN-sancties
Waarom zijn de VN-sancties niet krachtig genoeg om deze exploitatie te stoppen? Larissa van den Herik, Leids hoogleraar Internationaal Publiekrecht, legde uit dat op 11 september 2017 de VN-Veiligheidsraad de resolutie aannam dat er een einde moet komen aan deze Noord-Koreaanse arbeidsbrigades. Maar Rusland heeft bedongen dat de gastlanden twee jaar de tijd krijgen om de arbeidsmigranten terug te sturen. Breuker merkte op dat vanuit humanitair oogpunt de Noord-Koreanen asiel zouden moeten krijgen, maar dat dat weer hun families in gevaar kan brengen. ‘In deze pijnlijke zaak zijn er geen eenvoudige oplossingen.’
Dollar Heroes
Hierna vond de première plaats van Dollar Heroes en beantwoordde Sebastian Weis, één van de makers, na afloop vragen uit het publiek. De documentaire is te zien op woensdag 7 februari om 22.55 uur op NPO 2.
(foto's conferentie: Jeroen Hiemstra)