Aderverkalking: vetten en ontstekingsreacties aanpakken
De ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen tegen hart- en vaatziekten door dichtgeslibde aderen stagneert al decennia. Een Nederlandse groep toponderzoekers wil de zoektocht naar medicijnen tegen deze volksziekten weer in een stroomversnelling brengen. Hiervoor krijgen ze 5 miljoen van de Hartstichting.
Aderverkalking
Een derde van de Nederlanders overlijdt aan hart- en vaatziekten. Veel mensen krijgen te maken met klachten en beperkingen door hartinfarcten, beroertes, hartfalen en gerelateerde aandoeningen. De kosten voor de zorg voor deze patiënten bedragen in Europa jaarlijks 150 miljard euro. De oorzaak van alle problemen is een ophoping van vet, kalk en ontstekingscellen in de wand van slagaderen – de zogeheten atherosclerose (‘aderverkalking’).
Vetten en ontstekingsreacties
Johan Kuiper, hoogleraar in het Leiden-Amsterdam Center for Drug Research, is een van de leiders van het project, dat GENIUS is genoemd. Hij heeft vooral verstand van ontstekingsreacties. Zijn collega , John Kastelein van het Academisch Medisch Centrum Amsterdam , is gespecialiseerd in vetmoleculen, zoals cholesterol. Zowel vetten als ontstekingsreacties spelen een rol bij atherosclerose. Hun grootschalige onderzoek gaat zich onder meer richten op de wisselwerking tussen deze beide mechanismen.
Statines
De laatste grote doorbraak in de behandeling van atherosclerose kwam eind jaren ‘80 met de statines, geneesmiddelen die de aanmaak van cholesterol remmen. Zij verminderen het risico op hart- en vaatziekten met 25%. Sindsdien stagneert de zoektocht naar nieuwe middelen. Slechts 8% van de stoffen die klinisch onderzocht worden, wordt uiteindelijk als geneesmiddel geregistreerd. GENIUS wil die zoektocht verbeteren en versnellen. Kuiper: ‘We willen doelwit-moleculen voor geneesmiddelen aanwijzen, maar vervolgens ook in relevante groepen patiënten kijken of wat we gevonden hebben ook klinisch relevant is.’
Reumatologie
Kuiper: ‘Er zijn al veel aanwijzingen uit fundamenteel onderzoek dat ontsteking en afweer een rol spelen bij atherosclerose. Er bestaat ook al een enorm arsenaal aan geneesmiddelen dat gericht is op het beperken van ontstekingsreacties, bijvoorbeeld in de reumatologie. Maar we hebben nog geen idee of en hoe we die kunnen inzetten tegen hart- en vaatziekten. Daarvoor is nog veel fundamentele en klinische kennis nodig.’
De grootschalige aanpak betekent ook dat materiaal van grote aantallen patiënten (biobanken) gebruikt zal worden. Kuiper: ‘Wij willen op zoek gaan naar de genetische factoren die een rol spelen bij beide processen en hun wisselwerking: aangeboren eigenschappen, maar ook veranderingen in het DNA onder invloed van de omgeving. Het onderzoek naar deze zogenoemde epigenetische veranderingen, kan belangrijke nieuwe inzichten in het proces van atherosclerose opleveren.’
Nieuwsartikelen
- Sterftekans na trombose langdurig verhoogd (januari 2012)
- Uitgaand verkeer van cholesterol regelen (juni 2011)
- De onverwachte rol van IL 27 bij aderverkalking (augustus 2009)