Zebravissen helpen in de strijd tegen bot- en gewrichtsziekten
Steeds meer oudere mensen hebben te maken met chronische ziekten als osteoporose, reumatoïde artritis en osteoartritis. De potentiële markt voor geneesmiddelen voor deze bot- en gewrichtsziekten is groot; ruim 20 miljard euro wereldwijd per jaar. Met diepgaand onderzoek zet het Smartmix-programma ‘A new generation of efficient biomedical research tools’ in op het ontwikkelen van minstens twee geneesmiddelen.
In het onderzoeksproject ‘A new generation of efficient biomedical research tools’ dat in de praktijk met ‘Zebravissen’ wordt aangeduid, spelen de doorzichtige visjes met zwart-witte print een cruciale rol. Op de visjes die normaliter leven in subtropische wateren, worden ruim 100.000 stoffen getest; stoffen die het leven met bot- en gewrichtsziekten dragelijker moeten maken. Aan deze omvangrijke zoektocht nemen diverse wetenschappelijke instellingen en bedrijven deel; aangestuurd door Michael Richardson, hoogleraar ontwikkelingsbiologie van Universiteit Leiden. Het onderzoeksprogramma ontving twee jaar geleden 14 miljoen euro uit het Smart Mix-fonds.
Om betere medicijnen te kunnen ontwikkelen, is kennis nodig van moleculaire en biochemische processen van botvorming. Bij het ontdekken van nieuwe ziektefactoren en bij testen van medicijnen speelt de zebravis in dit onderzoek een centrale rol. Nederland heeft op het gebied van zebravisonderzoek al veel kennis opgedaan. Het onderzoeksconsortium integreert deze kennis en werkt aan de ontwikkeling van nieuwe onderzoekstechnologieën.
Ideaal visje
Waarom zebravissen en geen muizen of ratten worden gebruikt? “Zebravissen zijn véél goedkoper”, licht Michael Richardson toe. “Een muis of rat huisvesten kost ruim 45 euro per jaar, voor één zebravisje zijn wij jaarlijks 0,0017 euro kwijt.” Maar stoffen testen op deze vis kent meer voordelen. Zo lijkt het skelet van de zebravis op dat van de mens, zijn bijna alle genen te vinden in het menselijk lichaam en is het diertje doorzichtig; waardoor de reactie van stoffen gemakkelijk te volgen is. Ook is het praktisch dat de zebravis binnen vijf dagen na geboorte alle volwassen eigenschappen heeft. “Jammer is wel dat de vis geen gewrichten heeft”, zegt de hoogleraar. “Een knie zou wel handig zijn.”
Richardson: “Met een Smartmix-onderzoek ben je gefocust op het transformeren van kennis naar toepassing. Alle pijlen zijn gericht op het ontwikkelen van een commercieel product: een goedwerkend medicijn. Dit vind ik heel interessant. Vanzelfsprekend zijn we als consortium gebonden aan verschillende administratieve regels, zoals het ontwikkelen van octrooien, artikelen, promoties en het organiseren van bijvoorbeeld symposia.
Spin-offs
Naast het ontwikkelen van medicijnen komt dit onderzoek ook de Nederlandse economie ten goede. Volgens de hoogleraar heeft dit onderzoek al geresulteerd in twee spin-offs, staan twee spin-offs gepland in de nabije toekomst en wordt een nieuw onderzoeksgebied op de kaart gezet; en dat versterkt de concurrentiepositie van Nederland. Richardson: “Ook legt dit onderzoek een goede infrastructurele basis voor toekomstige onderzoeken op het gebied van bot- en gewrichtsziekten én voor onderzoek met zebravissen.”
Richardson is razend enthousiast over het Smartmix-onderzoek en noemt het ‘het hoogtepunt in zijn carriere, till now’: “De samenwerking telt zoveel interessante bedrijven en wetenschappelijke instellingen en binnen het budget hebben we zo’n vrijheid; dit onderzoek is ‘a chance in a life time’.”
Aan dit onderzoek werken mee: Universiteit Leiden, Leids Universitair Medisch Centrum, het Hubrecht Laboratorium, de Radboud Universiteit, het Amsterdams Medisch Centrum en het VU Medisch Centrum. Daarnaast werken bedrijven mee als Biofocus DPI, Arthrogen, Agendia, SERPO, Fytagoras, Progentix, ZF Screens en GlaxoSmithKline.
Bron: Senter Novem