Jaap Corthals participeert als duale promovendus in het programma van Leiden University Dual PhD Centre. Werktitel proefschrift: ‘Reflexivity and Law: Legal Rules and The Rule of Law as Reflexive Institutions’.

Meer informatie over Jaap Corthals

Jaap Corthals studeerde in Leiden, Parijs en Oxford en is – buiten de universiteit – werkzaam in de rechtspraak.

Als duale promovendus werkt hij aan een rechtsfilosofisch proefschrift met de werktitel: ‘Reflexivity and Law: Legal Rules and The Rule of Law as Reflexive Institutions’.

Het genoemde proefschrift onderzoekt de relevantie van het filosofische en methodologische concept ‘reflexiviteit’ voor het recht. Het reflexiviteitsdenken, dat vanaf de jaren ’80 van de vorige eeuw tot ontwikkeling is gebracht door Anthony Giddens en Pierre Bourdieu, analyseert de wijze waarop (1) het denken, ervaren en handelen van mensen en (2) de werkelijkheid waarbinnen dit plaatsvindt elkaar beïnvloeden en alleen in hun onderlinge verhouding kunnen worden begrepen.

Omdat de wereld van het recht bij uitstek geldt als een domein dat door menselijke ideeën en de menselijke wil geregeerd wordt, is de vraag hoe subjectiviteit (het scheppen van recht dat ingrijpt in de werkelijkheid) en objectiviteit (de reactie van de werkelijkheid die door dit ingrijpen wordt getriggerd) zich tot elkaar verhouden voor het recht bijzonder van belang.

Meer concreet, wordt reflexiviteit in het proefschrift opgevat als een proces van reflectie, reflex en transformatie.

Als voorbeeld dient hier een rechtszaak: in een rechtszaak leiden met elkaar strijdige reflecties ten aanzien van wat recht is of moet zijn – via spanningsopbouw – tot een reflexbeweging in de vorm van een rechterlijk oordeel, waarbij dit rechterlijke oordeel op zijn beurt voor een transformatie van de aanvankelijke situatie kan zorgen.

Het proefschrift behandelt verschillende manieren waarop het recht als (reflexief) proces van reflectie, reflex en transformatie kan worden geïnterpreteerd.

In het eerste deel wordt – vooral objectief of van buitenaf – beschreven hoe zowel individuele rechtsregels als een rechtsstaat als geheel op reflexieve wijze tot ontwikkeling kunnen komen.

Het tweede deel gaat – meer subjectief of van binnenuit – in op het algemene reflexieve mechanisme van het recht. Daarbij worden de reflexieve noties ‘reflectie’, ‘reflex’ en ‘transformatie’ gekoppeld aan de juridische noties ‘normativiteit’, ‘oordeel’ en ‘gezag’.

In het derde deel wordt bekeken welke toepassingsmogelijkheden de opvatting van het recht als proces van reflectie, reflex en transformatie biedt voor de praktijk van het recht en voor de rechtswetenschap.

Over het bredere belang van het proefschriftonderzoek kan worden gezegd dat het onderwerp ‘(zelf)reflectie’ en daarmee ook het onderwerp ‘reflexiviteit’ in het huidige tijdsgewricht zowel binnen als buiten de universiteit volop in de aandacht staat en inmiddels – wat nog niet goed wordt onderkend – paradigmatische betekenis heeft verkregen.

Eén van de doelen van het proefschrift is daarom om het reflexiviteitsdenken, dat met name binnen de sociale wetenschappen sterk vertegenwoordigd is en cultuurfilosofisch gezien als opvolger van het postmodernisme kan worden gezien, onder de aandacht te brengen van filosofen, wetenschappers en praktijkbeoefenaars in het recht.