Promotie
Hoe te leven, klassiek of modern?
- H. Külcü
- Datum
- woensdag 29 mei 2024
- Tijd
- Locatie
-
Academiegebouw
Rapenburg 73
2311 GJ Leiden
Promotor(en)
- Prof.dr. A.A.M. Kinneging
- dr. T.J.M. Slootweg
Samenvatting
De fundamentele onderzoeksvraag is wat het mensbeeld in de breedste zin van het woord van de klassieke, respectievelijk de moderne visie inhoudt. Dit vooral bezien vanuit de ideeën van de klassieke denker, Aristoteles, en de moderne denker, Thomas Hobbes. De vooronderstelling is hierbij dat de (meeste) wezenstrekken van het traditionele, onderscheidenlijk moderne, mens-, wereld- en maatschappijbeeld in hun werken te vinden zijn. Door te vergelijken wordt duidelijk wat de verschillen en overeenkomsten zijn. Het proefschrift is van hoog academisch filosofisch niveau. Het bevat veel onderzoek naar het werk van twee gigantische denkers die van groot belang zijn geweest in de vorming van het Westen.
Naar mijn inzicht is het grote verschil tussen deze mens- en wereldbeelden dat wij, modernen, leven naar de waarde van de Vrijheid, Gelijkheid en het Individualisme, terwijl in de klassieke visie de tegengestelde waarden van de Plicht in plaats van de Vrijheid, het Hiërarchische verschil in plaats van de Gelijkheid en de Gemeenschap in plaats van Individualiteit leidend zijn. De heersende waarden in deze visies vormen dus elkanders tegenpolen.
Het onderzoek en de resultaten daaruit zijn om meerdere redenen maatschappelijk relevant. We leven in tijden van vertwijfeling, onbehagen en polarisatie, zonder goed te beseffen wat er precies mankeert. Polarisatie tussen progressieven, nationalistische groepen en ook traditionele groepen, die voor een steeds groter gedeelte van origine uit het Oosten afkomstig zijn. Het proefschrift helpt om bepaalde verschillen in mens-, maatschappij- en wereldbeeld tussen deze groepen beter te begrijpen en inzicht te geven in hoe de ander tegen de dingen aankijkt.
Het onderzoek wijst daarbij, tegen de hedendaagse maatschappelijke opvattingen in, op het gevaar van een hang naar te veel Vrijheid, Gelijkheid en Individualisme. De conclusie is dat het van groot belang is dat de extremen van de Vrijheid, Gelijkheid en het Individualisme in de cultuur en het maatschappelijk middenveld worden gecheckt door de klassieke waarden van de Deugdplicht, Hiërarchie en Gemeenschap. Wat betreft de relatie tussen de staat en het individu dient de Vrijheid van denken en de Gelijkheid voor de wet leidend te blijven. In de cultuur dienen de klassieke warden echter meer gerealiseerd te worden. Alleen zo kunnen we het beste uit onze samenleving halen.
Ik hoop met deze doordenking ook bi-culturelen, zoals ik zelf, die innerlijk verscheurd worden door twee tegengestelde wereldbeelden, inzicht te geven in wat precies botst. Anderzijds hoop ik, als gezegd, een breder publiek te kunnen bereiken omdat het werk mogelijk bij zou kunnen dragen aan het begrijpen en aanpakken van de groeiende polarisatie.
Als ik de vraagstelling van dit proefschrift meer nog betrek op het persoonlijke dan zie ik dat deze twee botsende mens-, en werkelijkheidsbeelden zich mijn gehele leven lang in mij hebben verschanst als tegenpolen. In mijn studentenjaren ben ik mede door de gebeurtenissen op 9 september 2001 en de culturele ontwikkelingen in het Westen daarna, uit de traditionele kaders gestapt, denkend dat dit het meest rationele zou zijn. De islam die mij werd getoond stond immers niet voor intellectualiteit, diepzinnigheid, schoonheid en vrijheid van denken. Dit beeld creëerde een weerzin voor het traditionele kader. Iets dat wij heden ten dage nog steeds zien bij jonge bi-culturele personen die zich fel tegen hun traditionele cultuur keren. De moderne mens ziet hierin begrijpelijkerwijs zijn gelijk en ziet dit als een vorm van emancipatie. Gaandeweg deze proeve heeft de vergelijking en doordenking van deze tegengestelde mens- en wereldbeelden in mijzelf echter voor een omwenteling gezorgd. Ik neem waar dat ik van de moderne ideeën ben opgeschoven in de richting van de klassieke en traditionele denkbeelden. En daarmee zie ik ook de tekorten van de moderne wereld die mij omringt filosofisch beter in.
Voor de bi-culturele mens betekent het voorgaande dat veel traditionele waarden, zoals de waarde van Gemeenschap, Hiërarchie en Plicht meer dienen te worden gekoesterd. Met iedere volgende generatie neemt de kracht van de klassieke en traditionele waarden zienderogen af. Alles en iedereen wordt moderner, dus vrijer, gelijker en individualistischer, terwijl de staat groter wordt en de markt de zorg, die traditioneel met warmte vanuit de gemeenschappen werd gegeven, overneemt.
Dit neemt niet weg dat anderzijds het gevaar met tradities is dat de letter de geest doodt. Dat iets letterlijk op een bepaalde wijze is overgeleverd, maakt het niet per se (overal) op die wijze goed en waar. Ruimte en tolerantie voor reflectie, kritische bevraging en doordenking is noodzakelijk. Tegelijkertijd dienen we ook beducht te zijn voor de moderne reflex. Als wij de draden van de Deugd, Hiërarchie en Gemeenschap geheel loslaten onder de eigentijdse druk van meer Vrijheid, Gelijkheid en Individualiteit, dan raken wij nog verder van betekenis en gemeenschapszin.
Proefschriften
Ongeveer een week na de promotie zijn proefschriften van Leidse promovendi digitaal beschikbaar via het Leids Repositorium. De proefschriften op deze site zijn vrij toegankelijk. Alleen in sommige gevallen rust er een tijdelijk embargo op een proefschrift en wordt het proefschrift pas later volledig beschikbaar gesteld.
Persvragen (alleen journalisten)
071 - 527 1521
06 - 2857 6982
nieuws@leidenuniv.nl
Algemene informatie
Bureau Pedel
pedel@bb.leidenuniv.nl
071 527 7211