Universiteit Leiden

nl en

Wat we kunnen leren van de Mykeners

De Mykeense beschaving uit de Griekse Oudheid biedt een enorm potentieel aan bruikbare informatie: van innovatieve bouwmethoden tot manieren om als maatschappij om te gaan met crisissituaties. Archeologe Ann Brysbaert en haar team ontleden in het project SETinSTONE-project de Mykeense bouwprocessen om al die informatie naar boven te halen.

De Mykeners, een volk dat leefde in Griekenland tussen 1600 en 1100 vóór Christus, kregen ongelofelijke dingen voor elkaar op het gebied van de bouwkunst en logistiek. Ze waren in staat om stenen te verplaatsen van 10-12 ton, over afstanden van tien tot twintig kilometer, zonder behulp van kranen of motoren, met alleen mensen en dieren tot hun beschikking. De grootste steen ooit verplaatst in Mykene woog zelfs 120 ton. Met die stenen bouwden ze muren van soms wel tien meter hoog, die al meer dan drieduizend jaar zijn blijven staan. Ze waren in staat om te bouwen op vlak terrein, maar ook op bergtoppen. Daarnaast slaagden de Mykeense bouwlieden erin om een enorme hoeveelheid gebouwen neer te zetten in korte tijd, terwijl ze ook voor hun voedselvoorziening moesten zorgen door middel van landbouw en visserij. De hedendaagse maatschappij kan veel leren van hun ervaring en kennis in bouwkundige organisatie.

De ingang van de Mykeense citadel, de ‘Leeuwenpoort’, was de belangrijkste ingang van het complex met vestigingsmuren uit de 13e eeuw voor Christus.

Bouwen van micro- tot macroniveau

Ann Brysbaert en haar achtkoppige team willen tot in het kleinste detail weten hoe en waarom de Mykeners bouwden op dergelijke schaal. Van de technieken die ze gebruikten, tot de logistiek, tot de drijfveren van de Mykeners en de gevolgen van de bouwwerken voor hun maatschappij.

Ze verrichten onderzoek op micro-, een medio- en een macro-niveau. Het micro-niveau houdt in: in het veld iedere steen bestuderen die door de Mykeners werd gebruikt. Hoe werden ze gemaakt, hoe zwaar zijn ze precies, hoe werden ze getransporteerd en waarom kozen de Mykeners die bepaalde steensoort en niet een die vlakbij lag? Het medio-niveau concentreert zich op de vraag hoe met die stenen vervolgens een gebouw in elkaar werd gezet en waarom daar zoveel moeite voor werd gedaan.

Metersdikke en hoge ‘Cyclopische’ muren van de Citadel van Mykene foto: Ann Brysbaert

Stenen en bergen

Het macro-niveau onderzoekt alle bouwwerken in de hele regio en hun interactie met het omringende landschap. 'Een grootschalig bouwproject bracht grote veranderingen in de regio en netwerk van dorpen', legt Brysbaert uit. 'Voor het transport van bouwmaterialen moest het landschap vaak worden aangepast, door bijvoorbeeld terreinen vrij te maken en wegen aan te leggen. Het landschap heeft immers een enorme invloed op het transport en de middelen die je nodig hebt. Als je met een steen van tien ton een berg af moet, kun je er geen ossen voor zetten, die kunnen geen glijdende stenen tegenhouden. Je moet met mensen die steen tegen houden. Dat is een heel andere manier van energie gebruiken. Daarom bekijken we niet alleen kaarten met transportroutes, maar lopen we deze routes ook met eigen ogen en voeten na. Als je op deze manier de route bestudeert, kom je op hele andere transportoverwegingen uit dan als je sec op een kaart kijkt hoe iets van A naar B werd verplaatst. Zo ontdekken we stukje bij beetje hoe de Mykeners hun transport voor elkaar kregen.'

De Mykeense transportroutelangs de bergflank werd ondersteund door tonzware stenen foto: Ann Brysbaert

Omgaan met crises

Rond 1200 vóór Christus stortte het Mykeense rijk in, mogelijk geteisterd door vele tegenslagen zoals natuurrampen, verloren oorlogen, mislukte oogsten, ziektes en verbroken handelscontacten en -routes. Brysbaert hoopt door haar onderzoek te weten te komen in hoeverre ook excessief bouwen mede een oorzaak voor de teloorgang is geweest. 'De bouwprojecten werden opgestart door de Mykeense elite, die allerlei mensen en middelen bij elkaar brachten. Vooral deze elite raakte ten tijde van de crises alles kwijt en hield op te bestaan. Ik denk dat dat deels ook te maken heeft met het feit dat ze niet ophielden met bouwen en door wilden blijven groeien, terwijl ze daar niet meer de middelen, mensen en de nodige geloofwaardigheid voor hadden. De moraal van hun verhaal is iets waar wij, in deze tijd van crises, lering uit kunnen trekken. Ook nu wordt gezegd dat de mensheid moet stoppen met groeien en duurzamer moet gaan leven om te blijven bestaan. Mensen gaan op zoek naar creatieve manieren om dat te verwezenlijken, zoals de transition towns; in deze contexten wordt ‘samen zelf doen en maken’ weer belangrijk. De Mykeense bouwprojecten kunnen inspireren door te laten zien hoe de mens níet moet reageren op crises fenomenen zoals we ze nu kennen.'


SETinSTONE
Transitie Nederland: transition towns

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.