PhD-project
Identiteitsgebaseerde roltransities van docent-onderzoekers in het hoger beroepsonderwijs: De wisselwerking van onderzoek met onderwijs en professionele innovatie
Hoe ervaren docentonderzoekers aan Nederlandse hogescholen hun academische identiteit wanneer zij hun onderwijstaken uitbreiden met onderzoek, en hoe navigeren zij de daarmee verbonden roltransities, terwijl zij persoonlijke doelen, institutionele verwachtingen en contextuele mogelijkheden in balans brengen?
- Looptijd
- 2012 - 2026
- Contact
- Monica van Winkel
- Partners
HAN UAS, Arnhem and Nijmegen, op basis van een inhoudelijke goedkeuring in combinatie met een HAN-beurs.
Onderzoekers
- Monica van Winkel - PhD-kandidaat
- Prof. dr. Roeland van der Rijst - supervisor
- Prof. dr. Rob Poell - supervisor, Department of Human Resource Studies, Tilburg University
Onderzoeksfocus
Dit promotieonderzoek richt zich op hoe docenten aan een Nederlandse hogeschool — die hun rollen in onderwijs hebben uitgebreid met onderzoek — hun academische en professionele identiteit ervaren en hoe zij hun roltransities naar nieuwe onderzoekswerk ervaren, in wisselwerking met hun verantwoordelijkheden binnen onderzoek, onderwijs en de beroepspraktijk. We bestuderen identiteitsontwikkeling als een balanceeract tussen drie krachten:
- Persoonlijke doelen (handelingsruimte, aspiraties);
- Institutionele verwachtingen (formele en informele beleidskaders, normen en prestatiedruk);
- Contextuele/structurele mogelijkheden (financiering, netwerken, loopbaanpaden, tijd, ondersteuningsstructuren).
Onderzoekscontext
Sinds het begin van dit millennium is aan instellingen voor hoger beroepsonderwijs in verschillende Europese landen de oproep gedaan om praktijkgericht onderzoek en onderwijs te combineren, en zijn zij zich gaan profileren als Universities of Applied Sciences (UASs), in Nederland bekend als hogescholen. De Nederlandse overheid heeft praktijkgericht onderzoek aangemerkt als essentieel voor de ontwikkeling van professionele competenties. Deze ontwikkeling heeft geleid tot nieuwe verwachtingen ten aanzien van docenten aan hogescholen: zij worden aangemoedigd om onderzoekend leren en inzichten uit onderzoek te integreren in hun onderwijs.
Een bijzondere groep binnen deze context, docent-onderzoekers, voert ook praktijkgericht onderzoek uit naast hun onderwijstaken. Deze docent-onderzoekers vervullen een sleutelrol in het slaan van bruggen tussen onderwijs, het beroepenveld en onderzoek. Zij zijn lid van onderzoeksgroepen of lectoraten. Deze worden geleid door lectoren (praktijkgerichte professoren) en hebben een drieledige doelstelling:
- Het ontwikkelen van kennis ter verbetering van de beroepspraktijk;
- De professionele ontwikkeling van hogeschooldocenten;
- Verbetering van het curriculum op basis van praktijkgericht onderzoek en professionele ervaring.
Wetenschappelijke relevantie
In het hoger onderwijs worden vier kenmerkende verantwoordelijkheden aan de academische rol toegeschreven: onderzoek, onderwijs, integratie (bijvoorbeeld van disciplinaire kennis en van professionele kennis), en toepassing. In de wisselwerking tussen persoonlijke voorkeuren van academici en context gebonden krachten binnen het hoger onderwijs kan de rolidentiteit van academici veranderen of aanpassing vereisen. De hedendaagse literatuur benadrukt dat academische identiteit binnen een diversificerende hoger onderwijssector ruimte biedt aan uiteenlopende identiteitsposities. Academische identiteiten blijken in de praktijk te worden gevormd in relatie tot vele domeinen van het academisch werk, zoals beroep, discipline, maatschappij, loopbaan, en instelling.
Dit onderzoek beoogt bij te dragen aan een beter begrip van de variatie in academische identiteiten binnen het hoger (beroeps)onderwijs en van de complexiteit van de meervoudige transities die docenten doormaken over de domeinen onderzoek, onderwijs en professionele praktijk.
Maatschappelijke relevantie
Dit onderzoek biedt inzichten voor hogescholen, beleidsmakers en beroepspraktijken door te laten zien hoe docent-onderzoekers onderzoek, onderwijs en praktijk op een betekenisvolle en succesvolle manier kunnen combineren. Het benadrukt de voorwaarden waaronder identiteitsontwikkeling niet alleen bijdraagt aan individuele loopbanen, maar ook aan curriculuminnovatie en verbetering van de beroepspraktijk.
Perspectief
Het onderzoek focust op drie kernelementen van identiteitsgebaseerde roltransities van docent-onderzoekers:
- De uitbreiding van het werkrollenportfolio van docenten;
- De uitbreiding van de kerntaken van de hogeschool met onderzoek;
- De dynamische interactie tussen docentonderzoekers en de werkdomeinen van onderwijs, onderzoek en beroepspraktijk.
Deze drie elementen worden weergegeven in Figuur 1 hieronder, ontleend aan Van Winkel et al., 2011.
Onderzoeksopzet en methodologie
In dit onderzoek zijn gedurende één jaar mondelinge en schriftelijke narratieven verzameld van 18 docenten, met behulp van een interview-logboekmethode. Dit omvatte een pre-log vragenlijst, een pre-log interview, tweewekelijkse logboeknotities gedurende een periode van zes maanden, en een afsluitende logboeknotitie na één jaar. Onderwijskundige en narratologische concepten vormden het uitgangspunt voor within en cross case analyse. Daarnaast zijn grounded theory-methoden toegepast om de identiteits(re)constructies van de deelnemers en hun betekenisgeving aan identiteitsveranderingen in de tijd te onderzoeken.
Verloop van het promotietraject
Dit promotieonderzoek is in 2012 gestart aan de Universiteit Leiden, in samenwerking met de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen (HAN University of Applied Sciences), en is ondersteund door een HAN UAS-promotiebeurs. De langere doorlooptijd weerspiegelt mijn dubbele rol als docent-onderzoeker aan de HAN en, van 2019–2024, mijn detachering als docent aan de Radboud Universiteit. Daarnaast vroeg de methodologische innovatie — het aanpassen van een narratief-literaire benadering voor de sociale wetenschappen — aanzienlijke tijd om te ontwikkelen en toe te passen. Een periode van ziekte en herstel na een ongeval droeg eveneens bij aan de verlenging van het traject. Gedurende het project heb ik steeds gestreefd naar verbetering van onderwijs en beroepspraktijk, door samenwerkingsverbanden met collega’s, studenten en professionals op te bouwen en mijn innovatieve en samenwerkingsgerichte inspanningen af te stemmen op de inzichten die uit mijn onderzoek naar voren kwamen. In die zin heb ik in de praktijk gebracht wat ik onderzocht, zoals ook tot uiting komt in wetenschappelijke en professionele publicaties. De afronding van het project wordt eind 2026 verwacht.
Afgeronde en geplande deelstudies
Dit promotieonderzoek bestaat uit vier onderling samenhangende deelstudies, die elk een ander aspect van de identiteitsgebaseerde roltransities van hbo-docentonderzoekers verkennen. De vier studies zijn hieronder met titel en vraagstelling weergegeven in het Engels vanwege de vindbaarheid van publicaties en voorpublicaties.
De vier substudies zijn beschreven in de Engelstalige variant van dit PhD-studie overzicht.