Het onderzoeksprogramma Political Economy and Public Policy, gecoördineerd door Alexandre Afonso en Natascha van der Zwan, brengt wetenschappers van het Instituut Bestuurskunde samen, die het perspectief en de methoden van de vergelijkende en internationale politieke economie hanteren om de belangrijkste economische en maatschappelijke transformaties van onze tijd en hun beleidsimplicaties te begrijpen. Politieke economie is het vakgebied dat zich richt op de wisselwerking tussen politiek, overheid en economie. Met andere woorden: hoe geven politiek en beleid vorm aan de organisatie van de economie en hoe beïnvloedt de economie politiek en beleid?

Een centraal uitgangspunt van het programma is de focus op case-based onderzoek, institutionele context en historische processen: om de belangrijkste maatschappelijke uitdagingen van vandaag het hoofd te bieden is het noodzakelijk om te weten hoe deze voortkomen uit de politieke keuzes uit het verleden en uit de verschillende verhoudingen tussen staat en markt. Wetenschappers verbonden aan het onderzoeksprogramma bestuderen hoe politieke interventies zoals de verzorgingsstaat of het internationale monetaire systeem de organisatie van de (wereld)economie hebben gevormd. Ze richten zich op de interacties tussen economische actoren en de politieke sfeer, bijvoorbeeld de macht van multinationale ondernemingen bij het vaststellen van regelgeving, de rol van technocraten in beleidsvorming of de strijd tussen werkgeversorganisaties en vakbonden over corporate governance.

Onderwerpen omvatten (maar zijn niet beperkt tot) internationale migratie, technologische veranderingen, industrieel beleid, duurzaamheid in financiële stelsels en gezondheidsongelijkheid. De onderzoeksgroep heeft een sterke focus op vergelijkingen tussen landen en tussen verschillende beleidsniveaus en -terreinen. Daarbij maken zij gebruik van een reeks kwalitatieve en kwantitatieve methoden om de  onderlinge verbanden tussen de economie en de politiek-bestuurlijke sfeer te bestuderen.

Politiek-economische perspectieven op maatschappelijke uitdagingen

Het onderzoeksprogramma bestaat uit een aantal projecten die elk een politiek economisch perspectief toepassen op relevante maatschappelijke vraagstukken. Het project “Borders of Equality: Welfare States and Immigration Policies in Western Europe in Comparative and Historical Perspective” (2018-2023) wordt geleid door Alexandre Afonso en is gefinancierd door een NWO VIDI-subsidie. Het project “Making Finance Sustainable: A Comparative Perspective on the Politics of Investment” (2023-2028) wordt geleid door Natascha van der Zwan en is gefinancierd door een NWO VIDI-subsidie. Het project “Political Economy of the Green and Digital Transition at the Intersection of Local, National and European Levels” wordt geleid door Fabio Bulfone en Sebastian Diessner en is gefinancierd door een Startersbeurs (Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap).

The Borders of Equality: Welfare States and Immigration Policies in Western Europe in Comparative and Historical Perspective

Projectleider: Alexandre Afonso

Dit project (NWO-VIDI) analyseert de relatie tussen de evolutie van verzorgingsstaten en het migratiebeleid in West-Europa tussen 1870 en nu. Daarbij wordt beoordeeld of er een wisselwerking bestaat tussen sociale bescherming en openheid voor immigratie. Hoewel er al veel onderzoek is gedaan naar de manier waarop immigratie de voorkeuren van burgers ten aanzien van sociale voorzieningen en herverdeling beïnvloedt, weten we weinig over de manier waarop verzorgingsstaten het immigratiebeleid en de toegang van migranten tot sociale voorzieningen vormgeven. Voeren landen met grotere verzorgingsstaten ook een strenger immigratiebeleid? Wanneer voeren regeringen een strenger migratiebeleid, maar bieden ze migranten gelijke toegang tot sociale voorzieningen (“closure with equality”), en wanneer handhaven ze een liberaal immigratiebeleid, maar beperken ze hun rechten op sociale voorzieningen (“openness with segmentation”)?

Making Finance Sustainable? A Comparative Perspective on the Politics of Investment

Projectleider: Natascha van der Zwan

Dit project hanteert een vergelijkende politieke-economische benadering om de effecten van bestuur op duurzame beleggingen door grote beleggers zoals verzekeringsmaatschappijen en pensioenfondsen te bestuderen. Duurzaam beleggen verwijst naar de toepassing van milieucriteria op financiële beleggingen. Ondanks toegenomen beleidsinterventies en politiek activisme rond duurzaam beleggen hebben grote beleggers het doel dat in het Akkoord van Parijs van 2015 is vastgelegd nog niet gerealiseerd: ‘geldstromen consistent maken met een traject naar lage broeikasgasemissies en klimaatveerkrachtige ontwikkeling’ (artikel 2.1 sub C). Door de vergelijkende politieke economie in gesprek te brengen met economische en sociologische studies over duurzame financiële stelsels, probeert het project te begrijpen hoe verschillende soorten politieke economieën, elk met hun eigen institutionele kenmerken en bestuursvormen, verschillende duurzame beleggingsresultaten opleveren. Met een actorgerichte, institutionele benadering onderzoeken we deze beleggingspolitiek op drie verschillende niveaus: de macro-organisatie van de politieke economie, financiële beleidsvormingsprocessen en de governance van het beleggingsproces op microniveau.

Political Economy of the Green and Digital Transition at the Intersection of Local, National and European Levels

Projectleiders: Fabio Bulfone en Sebastian Diessner

Dit project analyseert de groene en digitale transitie in Europa door de lens van de vergelijkende en internationale politieke economie. Het streven van de Europese Commissie naar de dubbele transitie heeft de heropleving van industrieel beleid en staatsinterventie in economische aangelegenheden binnen Europa gemarkeerd. Tegelijkertijd heeft de historische overeenkomst over de Next Generation EU de Europese Unie een begrotingscapaciteit voor de lange termijn gegeven, gefinancierd door de uitgifte van haar eigen obligaties. Deze combinatie van nieuwe financiële middelen en toegenomen economisch activisme is opvallend na tientallen jaren waarin de Commissie en andere belangrijke actoren hebben gepleit voor begrotingsconsolidatie, liberalisering, privatisering, nieuwe hervormingen van het openbaar bestuur en strikte beperkingen op de verstrekking van staatssteun aan nationale economieën. Hoe kunnen we deze belangrijke ideologische en institutionele verschuivingen begrijpen? Hoe speelt de groene en digitale transitie zich af in verschillende nationale en sub-nationale institutionele contexten? En wat is de rol van beleidsmakers, stakeholders en burgers in deze hervormingsprocessen?

• politieke economie