De geschiedenis van Jemen vanaf midden 20e eeuw tot heden lijkt aan te tonen dat geografische, religieuze en tribale verdeeldheid onherroepelijk leiden tot een failed state. Deze verdeeldheid is echter niet altijd een belemmering geweest voor staatsvorming in Jemen. In de 10e eeuw stichtten de zaïdieten, die tot de sjiiten behoren, in de noordelijke hooglanden van Jemen hun eigen staat met een imam als leider. Gedurende de gehele middeleeuwse periode was het zaïditische imamaat kwetsbaar omdat de heersende zaïditische religieus-politieke theorie de vorming van een dynastie verhinderde. Niettemin speelde het imamaat een sleutelrol in het regionale geopolitieke stelsel en onder het bewind van imam al-Mutawakkil Yaḥyā Sharaf al-Dīn (1506-1546) bereikte de geografische expansie een hoogtepunt. Voor het eerst in de geschiedenis werden de noordelijke en zuidelijke hooglanden van Jemen verenigd. Met de verovering van Jemen door het Ottomaanse rijk in de 16e eeuw kwam het voortbestaan van de zaïditische staat in gevaar. Toch verdween het zaïditische imamaat niet van het toneel in een eeuw (1538-1635) waarin het te maken kreeg met een van de machtigste rijken van die tijd. Er kwam een nieuw imamaat en de eerste zaïditische dynastie, de Qasimiden, verjoegen de Ottomanen en bleven heersen over een verenigd Jemen tot in het midden van de 20e eeuw. In EMStaD JEMEN wordt een antwoord gezocht op de vraag waarom er in de vroegmoderne periode een stabiel politiek stelsel bestond, ook al heerste er dezelfde verdeeldheid die de staat ondermijnt in het huidige Jemen.

Staatsvorming in zaïditisch Jemen

Hoe zorgen vroegmoderne staten voor effectief bestuur in moeilijke omstandigheden? In EMStaD JEMEN staat een land centraal dat vanwege zijn geografische, religieuze en sociale complexiteit tegenwoordig wordt beschouwd als een failed state: Jemen. In het project wordt onderzocht hoe deze staat stabiel werd in de vroegmoderne periode onder omstandigheden die vergelijkbaar zijn met de omstandigheden die de huidige ontwikkeling van het land in de weg staan. EMStaD JEMEN zet Jemen in de schijnwerpers als een uniek geval van een Arabisch land dat zijn onafhankelijkheid van het Ottomaanse Rijk herwint. In het project wordt onderzoek van weinig bestudeerde Ottomaans-Turkse en Klassiek-Arabische manuscripten gecombineerd met vergelijkend onderzoek naar wereldrijken. Daarbij staan twee hoofdthema's centraal: 1) Het erfgoed van het pre-Ottomaanse imamaat van Sharaf al-Dīn (1500-1580) en 2) de invloed van de Ottomaanse overheersing (1535-1638) op de daaropvolgende ontwikkeling van de staat in Jemen.

In EMStaD JEMEN is een vernieuwende benadering van onderzoek naar de Jemenitische staat gekozen. Methoden van vergelijkend onderzoek naar wereldrijken, verbonden geschiedenis, sociale en politieke geschiedenis, oorkondeleer en filologie worden toegepast op een voorheen weinig onderzocht corpus literaire en documentaire bronnen in het Ottomaans-Turks en Arabisch. In het project worden de volgende vragen beantwoord:

1. Hoe verliep de ontwikkeling van zaïditische bestuurlijke methoden in de periode voor de 'Ottomaanse eeuw'? Welke invloed had het Ottomaanse bewind op bestuurlijk niveau?
2. Hoe kan het nieuwe, post-Ottomaanse zaïditische imamaat worden vergeleken met het pre-Ottomaanse zaïditische imamaat? Welke componenten van de oudere staat zijn behouden gebleven en in welke vorm?
3. Hoe hebben sajjids, afstammelingen van de Profeet, de controle over zaïditisch Jemen behouden? Welke invloed hadden de Ottomaanse veroveringen in de regio op hun sociale positie?
4. Hoe wordt deze transformatieve periode in de zaïditische geschiedenis in Jemen geïnterpreteerd door hedendaagse lokale historici?

Academic monograph, provisionally entitled State-building in Yemen: The rise and fall of the Sharaf al-Dīn imamate (1500-1580)

Peer-reviewed journal articles on Zaydi governance, the uses of genealogy for political projects, history-writing in Zaydi Yemen, and the accommodation of Zaydi sayyids in the Ottoman Empire.

Special journal issue on sayyids as political elites across early modern Muslim empires.

International conference preliminary entitled Rulers’ biographies in the premodern Islamicate world.

Public engagement programme including blogposts on the project, an edited series of blogposts on Zaydi Studies and an exhibition in collaboration with Leiden University Library, provisionally entitled Yemen through the Dutch lens.

• early modern ottoman empire
• midden-Oosten
• shiism
• state building
• yemen