Universiteit Leiden

nl en

Black Theatre springlevend in Zuid-Afrika

Black Theatre, activistisch theater van en voor zwarte Zuid-Afrikanen, bloeide op onder de apartheid. Maar met de democratisering van Zuid-Afrika heeft deze kunstvorm allerminst aan belang ingeboet, meent Francis Rangoajane. Promotie op 16 november.

Zwart

De definitie van Black Theatre formuleert de Zuid-Afrikaanse promovendus helder: ‘Het is theater dat gemaakt wordt door zwarte mensen die de problemen van de zwarte meerderheid aan de kaak stellen, uitgevoerd door zwarte acteurs voor een zwart publiek. Doel is om de zwarte meerderheid politiek en sociaal bewust te maken.’ 

Persoonlijke ervaring

Onder apartheid gingen de stukken vaak over wetten die werden aangenomen om de vrijheden van de zwarte bevolking aan banden te leggen. Zaken die het dagelijkse leven van de zwarte Zuid-Afrikaan beheersten waren racisme, het leven in de townships, armoede en discriminatie. Vaak waren het stukken over de persoonlijke ervaringen van de theatermakers zelf.

Censuur

Black theater: veel drama.
Black theater: veel drama.

Rangoajane: 'In een land waar de rijke witte elite televisie, radio en kranten beheerste, was theater goedkoop en toegankelijk voor de massa. Maar belangrijker nog: het was uitermate effectief omdat het veel moeilijker te censureren was dan bijvoorbeeld literatuur.  Het was met andere woorden relatief eenvoudig uit te voeren, maar erg moeilijk te controleren.’

Valse neutraliteit

Rangoajane is zelf als acteur actief betrokken geweest bij Black Theatre, zowel voor als na apartheid. Deze betrokkenheid ziet hij niet als een obstakel, maar eerder als een pluspunt voor iemand die over het onderwerp schrijft. ‘Drama moet worden beoordeeld in de context van zijn eigen conventies’, zegt hij. ‘Je moet zwart zijn om zwart theater te begrijpen. Black Theatre gaat niet over de vorm, het gaat over de persoonlijke ervaring van de zwarte bevolking. Onderzoekers worden altijd beïnvloed door ervaringen, waarden en normen. Het is belangrijker dat je deze invloeden erkent en deelt met de lezer, dan dat je een valse neutraliteit veinst.’

Ongelijkheid

Veel onderzoekers zijn het er over een dat Black Theatre een belangrijke rol heeft gespeeld in de vrijheidsstrijd van de zwarte Zuid-Afrikanen. De verwachting was dat met de afschaffing van apartheid Black Theatre op den duur zou verdwijnen. Maar Rangoajane concludeert na de uitvoerige analyse van toneelstukken van na 1990 dat het nog springlevend is. ‘Met de democratisering van Zuid-Afrika zijn de problemen van zwarte Zuid-Afrikanen niet weggegaan. Op het gebied van onderwijs en vaardigheden bestaat nog steeds veel ongelijkheid. De toneelstukken zijn meeveranderd met de nieuwe realiteit.’

Criminaliteit

Oudere theatermakers hebben apartheid niet meer als belangrijkste thema, maar ze refereren er wel nog vaak aan, ziet Rangoajane. De jongere generatie houdt zich voornamelijk bezig met onderwerpen van deze tijd: corruptie, criminaliteit, armoede en werkloosheid. Een derde groep richt zich op gelijke rechten van vrouwen, een ondergeschoven kindje in de collectieve strijd voor gelijkheid. Ook het nieuwe Zuid-Afrika biedt theatermakers dus nog voldoende onderwerpen. Hoopt Rangoajane dat Black Theatre zichzelf op den duur overbodig maakt? 'Ik denk niet dat dat mogelijk is. Black Theatre laat het leven en de ervaringen van de zwarte massa zien. Zo lang als er zwarte mensen bestaan, blijft Black Theatre bestaan.'

Promotie

Woensdag 16 november 2011, 11.15 uur
F.L. Rangoajane
Political Shifts and Black Theatre in South Africa
Geesteswetenschappen
Promotor: Prof.dr. E.J. van Alphen

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.