Nobelprijswinnaar Paul Krugman in Wijnhaven: ‘Amerikaanse mannen hebben echte problemen’
In een volle collegezaal van Wijnhaven vatte Nobelprijswinnaar Paul Krugman woensdag 17 september de kern van zijn betoog krachtig samen: ‘Running a good society is hard’. Zijn lezing hield economen en beleidsmakers een spiegel voor.
‘Een dag na Prinsjesdag hebben we hier in Den Haag een andere koning, die van de economie’, introduceert Peter Nijkamp, vicepresident van de TRSA (The Regional Science Academy), de Amerikaan. Paul Krugman is niet alleen naar Nederland gereisd, zijn partner Robin Wells – tevens econoom, verbonden aan Princeton – is mee en zal ook spreken.
De moord op Charlie Kirk
Paul Krugman laat het publiek direct weten blij te zijn even weg te zijn van de ‘crazyness back home’ – de Verenigde Staten. Al zal hij daar ook gelijk mee beginnen: de moord op Charlie Kirk.
‘Een verschrikkelijke moord. Het lijkt geen politieke moord te zijn, het betrof een verwarde jongeman. Maar mensen proberen het politiek te maken. Kirk werd interessant bevonden door witte jonge mannen die het gevoel hadden dat de moderne maatschappij ze niet de status gaf die ze verdienen. De vraag is waarom zij zo naar Kirk toetrokken. Er is duidelijk een probleem, wat is er misgegaan voor de mannen in onze maatschappij? We zijn rijker dan ooit, de standaard van leven is voor de meesten hoger dan ooit. Toch voelt een groep mensen zich uitgesloten.’
De economische kant van het 'mannenprobleem' in Amerika
De wereldberoemde econoom vertelt meer over de economische achtergrond van het probleem. Deze ‘prime-age men’ van 25-54 jaar, hebben geen baan en wonen in Amerikaanse left-behind regio’s, waar werkloosheid hardnekkig is geconcentreerd. ‘Het gaat hier niet per se om geld maar om het hebben van een rol. Je hebt geen normale kwaliteit van leven. Dat er zoveel mannen zonder baan zitten in de left-behind regio’s is een cruciale fout van de maatschappij en dat heeft sociale en politieke consequenties. En door het wegblijven van economische kansen ontstaat bij deze mannen een ontmoediging die politieke radicalisering aanwakkert.’
‘Wat er nou echt is gebeurd? Het soort banen dat de economie aanbiedt is veranderd. We leven vandaag de dag grotendeels in een kenniseconomie, deels gevestigd in New York en Californië. Je ziet een afname van de industriële productie en een toename in gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening (70% vrouw). We zien dat male-coded jobs verdwijnen, maar dat hoeft natuurlijk niet. Er kunnen ook mannelijke verplegers zijn. Sommige politici willen de klok terugdraaien en de ‘mannenbanen’ terug laten komen, maar dat gaat niet gebeuren. Toch hebben ze geen ongelijk. Mannen hebben hun gevoel van waardigheid verloren, en dat weegt zwaarder dan geld. Economen worden vaak verweten dat zij zich uitsluitend richten op het bbp, maar zo werkt het niet. We moeten ook oog hebben voor het gevoel van betekenis in het leven – en juist daarin schieten we tekort.’
Rondetafelgesprek
Na de toespraak van Krugman is het tijd voor de rondetafeldiscussie met als moderator FGGA-decaan Koen Caminada. Aan tafel Robin Wells (Princeton), Olaf van Vliet (Universiteit Leiden), Antoaneta Dimitrova (Universiteit Leiden) en Rem Korteweg (Clingendael). De centrale vraag: hoe kunnen we omgaan met toenemende onzekerheid en schaarste in een turbulente wereldeconomie, en wat betekent dat voor handel, brede welvaart en onze publieke instituties?
Rem Korteweg stipt hierbij aan wat Krugman later ook nog herhaalt: een simpele oplossing is er niet. Hij raadt aan om te kijken naar het Verenigd Koninkrijk en wat de Brexit veroorzaakte. Olaf van Vliet begint over de rol van onderwijs en dat (nieuwe) skills kunnen helpen bij het krijgen van een baan. Antoaneta Dimitrova vergelijkt het met de EU en Oost-Europa, waar net zo’n gevoel van verlies en verlating heerst en dat we ook moeten kijken naar identiteit en cultuur, een probleem dat hier los van staat.
Robin Wells: meer ruimte voor collectieve onderhandelingen
Robin Wells spreekt over een identiteitsprobleem, maar geeft aan enigszins optimistischer te zijn dan Paul en ziet kansen in groene energie, maar geeft ook aan dat een arbeidersbeweging ‘zoals in Europa’ zou helpen in de VS.
‘In de VS worden dienstverlenende banen vaak als ‘vrouwelijk’ gezien, en juist die functies missen meestal sterke collectieve onderhandelingsmacht. Met meer ruimte voor collectieve onderhandelingen kunnen de lonen stijgen en worden deze banen ook aantrekkelijker voor mannen. Daarvoor is wel een leerproces nodig, waarin we de hardnekkige koppeling tussen bepaalde beroepen en gender geleidelijk doorbreken.’
Na de uitgebreide vragenronde vanuit het publiek, is het tijd voor wat afsluitende opmerkingen van Caspar van der Berg (UNL) en Martijn Burger (Director EHERO-Erasmus). Martijn: Het vertrouwen in de politiek neemt af, de burn-outs nemen toe. ‘Geen enkel bbp kan dat compenseren. Het gaat uiteindelijk om levens en dromen’. Caspar: ‘Het is niet alleen een economische uitdaging maar ook een maatschappelijke. Het was een middag met ideeën die ons inspireren.’
De afsluitende (en samenvattende) woorden van Paul Krugman: ‘Running a good society is hard; keep on trying and thinking about it.’
FGGA-decaan Koen Caminada over lezing Krugman
Decaan Koen Caminada geeft aan trots te zijn dat een bijeenkomst over zulke fundamentele maatschappelijke vraagstukken kan plaatsvinden binnen de faculteit.
‘Krugman wees erop dat de economische wetenschap decennialang te weinig oog heeft gehad voor de mensen en regio’s die achterblijven - ‘people left behind, regions left behind, children left behind’. Hij liet zien dat vooruitgang begint met het onderkennen van blinde vlekken en het serieus nemen van wie buiten de boot dreigt te vallen. Zijn lezing gaf zo niet alleen stof tot nadenken, maar ook richting voor toekomstig beleid’.
Organisatie
De bijeenkomst is georganiseerd door Universiteiten van Nederland (UNL), EHERO – Erasmus Universiteit Rotterdam, The Regional Science Academy, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) en de Faculteit Governance and Global Affairs van de Universiteit Leiden.
-
Paul Krugman, Robin Wells (r.) en alle sprekers -
Krugman en Karima Kourtit (TRSA) -
Decaan Koen Caminada en de rondetafelgasten -
Caspar van der Berg (l.), Paul Krugman en Robin Wells -
Caspar van der Berg (m.) en Martijn Burger (r.) tijdens de afsluiting -
Antoaneta Dimitrova (r.) -
Paul Krugman -
Olaf van Vliet aan het woord -
-
-
Een vraag uit het publiek -
