DNA-analyse van historische muggen helpt om malaria-verspreiding beter te begrijpen
Onderzoekers van de Universiteit Leiden, de McMaster University en Public Health Ontario roepen collega’s op om muggen uit archieven van musea en andere collecties te verzamelen en analyseren met moderne technieken. Zo kunnen zij meer leren over hoe malaria zich verspreidt.
Muggen in openbare en privécollecties, bijvoorbeeld verzameld tijdens koloniale expedities, zijn een onderbenutte schat aan informatie over parasieten die malaria veroorzaken. Door deze historische muggen te onderzoeken met moderne technieken zoals DNA-analyse, wordt kennis verkregen die gebruikt kan worden om kwetsbare groepen te beschermen.
Zo kan worden onderzocht welke soort malaria op welk moment voorkwam in bepaalde gebieden. ‘Dat weten we nu eigenlijk nog niet zo goed voor het verleden’, zegt archeoloog Rachel Schats. De wetenschappelijke studie van historische malaria is een uitdaging omdat de infectie meestal weinig sporen achterlaat in de overblijfselen van patiënten. Schats onderzocht eerder skeletten om de verspreiding van malaria te traceren, maar DNA-analyse van malariamuggen kan veel gedetailleerdere informatie opleveren. Daarmee kan worden onderzocht welke invloed factoren zoals klimaat, migratiestromen en oorlogen hebben op de ontwikkeling en verspreiding van malaria.
Malaria in Nederland
In de afgelopen decennia werd malaria voornamelijk geassocieerd met regio's met een warm klimaat en sterke muggenpopulaties, zoals landen in Afrika en Zuid-Azië. Maar uit onderzoek blijkt dat tot 1900 malaria ook regelmatig voorkwam in koelere gebieden, zoals Nederland, het Verenigd Koninkrijk, Canada, de Verenigde Staten, en zelfs in Finland boven de poolcirkel.
Drooglegging voor landbouw en ruimtelijk ontwikkeling, het wijdverspreide gebruik van insecticiden na de Tweede Wereldoorlog en de toegang tot beschermende middelen zoals muskietennetten en medicatie, dreven malaria uiteindelijk veel verder naar het zuiden. De laatste jaren komt malaria echter weer in beweging door klimaatverandering. Zo komt er weer meer malaria voor in Canada en waren er in 2023 voor het eerst sinds twintig jaar weer malariabesmettingen in de VS. Dit maakt het urgenter om de geschiedenis van malaria beter te begrijpen.
Dodelijke ziekte
De Wereldgezondheidsorganisatie registreerde in 2022 wereldwijd 249 miljoen gevallen van malaria, waaronder 608.000 doden. Driekwart van de overledenen waren kinderen jonger dan vijf jaar. ‘Als de dodelijkste door vectoren (organismen zoals insecten die en ziekte overdragen, red.) overgebrachte ziekte blijft malaria een uitdaging voor degenen die de ziekte bestrijden en onderstreept het de dringende noodzaak voor de ontwikkeling van nieuwe insecticiden of vaccins,’ zegt co-auteur Mark Nelder, entomoloog bij Public Health Ontario.
Lees de oproep van de onderzoekers in de Proceedings of the National Academy of Sciences.
Afbeelding: Unsplash/Erik Karits