‘Misschien toch nog een kleine partij bij de onderhandelingen’
De verkiezingsuitslag is binnen, hoe moeten we een en ander duiden? Even bellen met universitair hoofddocent politicologie Tom Louwerse.
Hallo Tom, wat vind jij het meest opmerkelijke aan de uitslag?
‘Allereerst dat de coalitie als geheel zetels wint, meestal verliezen ze. Dit is voor het eerst sinds 1998. Daarbinnen is het natuurlijk opvallend dat de VVD voor de vierde keer de grootste partij is en licht lijkt te winnen. En D66 krijgt zetels erbij, als junior coalitiepartij. In het verleden was hun motto: “regeren is halveren”. En dat klopte in hun geval meestal ook wel. Hun succes lijkt vooral ten koste te zijn gegaan van GroenLinks. Ook knap dat D66 winst haalt terwijl er ook nieuwe partijen opkomen, zoals Volt. Tot slot is het opvallend dat een aantal nieuwe partijen erin is geslaagd om met een paar zetels in de Tweede Kamer te komen.’
Rechts wint, links verliest, en veel nieuwe kleine partijen. Wat zegt deze uitslag nu over de verhoudingen in Nederland?
‘Nederland heeft een heel proportioneel kiesstelsel, waarin allerlei meningen weergegeven kunnen worden in het parlement. Dat gebeurt nu dus ook. De fragmentatie is een trend die zich sinds het eind van de verzuiling doorzet. Bovendien is het niet zo dat kiezers zweven tussen alle partijen. Ze twijfelen tussen enkele partijen, bijvoorbeeld centrum-links of centrum-rechts, en beslissen dan per verkiezing of ze voor de ene of de andere partij stemmen. Veel links-progressieve kiezers, waaronder zich veel hoogopgeleiden bevinden, zweven dit keer naar D66 toe. D66 kan bovendien ook kiezers van centrum-rechts aanspreken. In het verleden liep D66 nog wel eens leeg aan twee kanten, nu winnen ze juist van twee kanten.’
Hoe invloedrijk zullen de kleine nieuwe partijen zijn?
‘Het lijkt voor de hand te liggen dat VVD en D66 het voortouw in de onderhandelingen gaan nemen. Misschien nodigen ze het CDA uit om te komen praten, het is de vraag of die partij daar zin in heeft na dit verlies. Nog even los van de vraag of je daarmee in de Tweede Kamer genoeg zetels hebt, is dat voor de Eerste Kamer zeker niet het geval. Dat is belangrijk, want er ligt een aantal grote dossiers te wachten waarover beslissingen moeten worden genomen, zoals de afsluiting van de coronacrisis. De kwestie is dan: wil je in de Eerste Kamer het steeds op gelegenheidsdeals met oppositiepartijen laten aankomen, of wil je een vaste coalitie om beslissingen mee te kunnen nemen? Het zou dus best kunnen dat de twee winnaars een kleine partij vragen om aan te schuiven bij de onderhandelingen, om ook in de Eerste Kamer sterker te staan.’
Tekst: Jan Joost Aten