Ben de Jong over hoe de FBI tien Russische ‘slapers’ bespioneerde
Ben de Jong, inlichtingen-deskundige en gastonderzoeker en -docent aan de Universiteit Leiden, schreef in een recensie voor de website Raam op Rusland over het ongrijpbare leven van Russische spionnen.
In de zomer van 2010 werden er tien Russische spionnen uit de VS geruild voor vier russen die hun gevangenisstraf uitzaten in Rusland. Een van die laatsten was Sergej Skripal. Deze Russische 'slapers' leefden jarenlang undercover in Amerika, maar uit een boek van journalist Gordon Corera blijkt dat de FBI hun operaties al die jaren zorgvuldig in de gaten hield.
Volgens Ben de Jong heeft De BBC-journalist Gordon Corera over de bovengenoemde spionnenruil en de bijbehorende voorgeschiedenis een uitstekend boek geschreven. Het boek, Russians Among Us, beschrijft onder meer de werkwijze van de Russische inlichtingendienst en die van de FBI met een goed gevoel voor het pakkende detail. De FBI had het netwerk al tien jaar ‘gepenetreerd’ en zo kon zij de modus operandi van de tegenstander uitvoerig observeren.
Directoraat S
De FBI kon zo dus zaken als codes en technische middelen die gebruikt werden, opdrachten die de 10 spionnen vanuit de Moskouse Centrale ontvingen en potentieel gevaarlijke contacten die zij leggen met Amerikanen in gevoelige posities, in de gaten houden. De spionnen werden aangestuurd vanuit Moskou door Directoraat S en wisten niet van elkaars bestaan af. De Russen waren dus eigenlijk geen ‘netwerk’ n de zin dat zij met elkaar samenwerkten. Zij ontvingen al hun instructies rechtstreeks vanuit Moskou, via internet of van een koerier die speciaal uit Rusland overkwam.
Spionnen zoals deze leiden in het Westen een leven afgesneden van familie en vrienden in Rusland en zij duiken compleet onder in het land van de vijand. Ook doen ze de dingen die ‘gewone’ mensen ook doen. Een van de echtparen binnen de kring van 10 kreeg zelfs kinderen. De twee zoons van Heathfield en Foley waren respectievelijk 16 en 20 toen de FBI in juni 2010 ’s ochtends in alle vroegte met een overmacht aan personeel hun huis binnenviel. Van de Russische achtergrond van hun ouders wisten zij naar eigen zeggen niets en zij werden uitgewezen naar Rusland, een land dat ze niet kenden en waarvan ze de taal niet spraken.
Nieuwe methodes
De Jong beschrijft dat de auteur er goed aan doet dat hij uitlegt dat deze Russische operatie aan de ene kant klassieke en bekende werkwijzen gebruikte zoals hierboven beschreven, maar tegelijkertijd volkomen nieuwe methodes hanteerde. Een van de opvallende verschillen met de oude methodes was dat twee van de tien gearresteerden van hun Russische achtergrond geen geheim maakten. Dit in tegenstelling tot de anderen, die in de VS opereerden met een gestolen, meestal Canadese identiteit.
Deze nieuwe methodes zijn kenmerkend voor tal van Russische inlichtingenoperaties vandaag de dag, aangezien er tegenwoordig veel meer Russen permanent in het Westen verblijven. Inlichtingenpersoneel hoeft dan dus ook niet langer als niet-Rus in de grote menigte onder te duiken. Ook heeft Corera voor zijn boek uitvoerig met personeel van de FBI gesproken en ook waar mogelijk Russische bronnen gebruikt. Hij heeft daardoor menig fascinerend detail boven tafel gekregen.
Lees meer over deze fascinerende details en de rest van de recensie op de website van Raam op Rusland.