Ad IJzerman wint prestigieuze Nauta Pharmacochemistry Award
Hoogleraar Farmacochemie Ad IJzerman heeft de Nauta Award gewonnen voor zijn jarenlange onderzoek naar signaalverwerkende eiwitten die interessant zijn voor de ontwikkeling van nieuwe medicijnen: G protein-coupled receptors. De prijs wordt elke twee jaar uitgereikt voor verdiensten in de farmacochemie en chemische biologie.
'Grote verrassing'
‘Ik zat vorige week door mijn mails te scrollen toen ik plotseling het bericht zag dat ik gewonnen had’, vertelt Ad IJzerman, ‘Het was een ontzettend leuke verrassing, echt een lichtpunt in deze tijden.’ IJzerman onderzoekt al jaren zogenaamde G protein-coupled receptors (GPCRs), moleculaire antennes die zich op cellen overal in ons lichaam bevinden. Voor zijn complete onderzoek naar deze receptoren ontvangt hij in september de Nauta Pharmacochemistry Award for Medicinal Chemistry and Chemical Biology.
In totaal zijn er meer dan 800 verschillende GPCR’s, die betrokken zijn bij minstens zo veel processen in het lichaam. De receptoren kunnen belangrijke signaalstoffen zoals histamine of serotonine aan zich binden. Dat biedt interessante mogelijkheden voor medicijnonderzoek en daarom is er veel aandacht voor de receptoren.
Aha-moment
Sinds IJzerman in 1985 in Leiden is komen werken is er veel veranderd: ‘Vroeger wist niemand hoe cafeïne werkt, behalve dat je er wakker van blijft. Inmiddels weten we dat cafeïne zich aan een GPCR hecht en zo voorkomt dat een ander, lichaamseigen molecuul, adenosine, zich kan binden. Omdat je weet dat je energiek wordt van cafeïne kun je beredeneren dat adenosine dus slaap opwekt, en dat bleek te kloppen.’
Maar het onderzoeken van de receptoren is niet eenvoudig. GPCR’s hebben een ingewikkelde structuur en liggen ook nog eens midden in een vettig membraan. Niet de ideale omstandigheden als je ze goed in beeld wil brengen. Sinds enkele jaren is het met kristallografie toch mogelijk om de exacte chemische structuur van GPCR’s te achterhalen. IJzerman: ‘Je kunt meten of een stof een receptor herkent, maar als je ziet hóe ze aan elkaar binden dan begrijp je het pas volledig. Dat is echt een aha-moment.’
Ook in de komende jaren valt er nog voldoende werk te verrichten. Naast het in kaart brengen van alle structuren wil IJzerman beter begrijpen hoelang stoffen aan de receptor gebonden blijven. Hoe langer een stof blijft zitten, hoe langer het effect merkbaar is. Soms is dat handig, maar voor medicijnen met mogelijke bijwerkingen wil je het misschien wat korter laten duren.
Prijsuitreiking
De prijs kwam voor de chemicus niet totaal uit de lucht vallen. IJzerman: ‘Ik had al een vermoeden dat ik voorgedragen was. Rond de aanmeldingsdeadline waren er een paar mensen subtiel naar mijn cv aan het vragen, dat bleek nodig voor de voordracht. Maar dat ik ook echt gewonnen heb is een heel grote verrassing.’
De prijs wordt in september uitgereikt in het Zwitserse Basel tijdens het International Symposium on Medicinal Chemistry. IJzerman zal tijdens het symposium een lezing houden waarin hij terugkijkt op zijn onderzoek en vooruitblikt op de toekomst van het vakgebied.
EFMC over waarom Ad IJzerman de Nauta Award wint:
‘For his leading contributions as a pioneer of GPCR drug discovery and structural biology, and his support of the medicinal chemistry and chemical biology community. His research led to over 450 publications, many of them achieving high international visibility. An excellent mentor and lecturer, Ad IJzerman played an active role in the International LACDR School on Medicinal Chemistry. He also chaired the medicinal chemistry division of the Royal Netherlands Chemical Society, organized many scientific symposia, and led several international research networks.’