Universiteit Leiden

nl en
Thijs ter Haar / Flickr / CC / by 2.0

Amerikaanse maatregelen vereist bij streven naar compensatie in EU-mededingingsrecht

Gedupeerden die schadevergoeding eisen van grote bedrijven die inbreuk maken op het mededingingsrecht staan in de Europese Unie vaak machteloos. Hoe kunnen collectieve acties de positie van slachtoffers verbeteren? Zygimantas Juska verdedigt op 23 april zijn proefschrift.

‘In 2013 merkte ik dat er veel frustratie bestond over het feit dat gedupeerden machteloos stonden wanneer zij schadevergoeding eisten van grote bedrijven als deze inbreuk maken op het mededingingsrecht’, zegt Juska. ‘Dat leidde mij tot vragen: Waarom bestaat er in de EU geen systeem voor handhaving van inbreuk op het mededingingsrecht? En welke maatregelen zouden de ontwikkeling van collectieve schadevergoeding kunnen bevorderen?’ Toeval of niet: in datzelfde jaar voerde de Europese Commissie hervormingen door op het gebied van mededingingsrecht. ‘Deze bestonden uit een richtlijn voor schadevergoedingsacties en een aanbeveling inzake collectieve vergoeding. Ik kon de mogelijkheid om mijn promotieonderzoek samen te laten vallen met de invoering en implementatie van deze hervorming niet laten lopen.’

Zygimantas Juska

Hoewel de toekomst er wat betreft collectieve schadevergoedingsacties er met de hervormingen rooskleuriger uitziet, is er volgens de onderzoeker nog veel ruimte voor verbetering. ‘Het meest teleurstellende is dat de richtlijn geen bepalingen voor collectieve zaken bevat. De niet-bindende aanbeveling heeft nauwelijks geleid tot ontwikkeling van collectieve zaken op het gebied van mededingingsrecht in de EU-lidstaten.’

Met zijn onderzoek wil Juska daarom vooral bijdragen aan de ontwikkeling van een geschikt mechanisme voor collectieve schadevergoeding in de EU. ‘Daartoe heb ik drie studies verricht. Ten eerste: hoe doeltreffend zijn de verschillende mechanismen voor collectieve actie die binnen de EU bestaan? Het antwoord daarop leidde tot de volgende studie: een onderzoek naar krachtigere mechanismen en de impact daarvan op schadevergoedingen. In de derde studie is ten slotte het afschrikkend effect van detectie en aansprakelijkheid onderzocht. De gemeenschappelijke basis voor de studies was een vergelijking van twee vormen van handhaving van mededingingswetgeving: de op afschrikking gebaseerde Amerikaanse aanpak en de compensatiegerichte aanpak in de EU.’ Het onderzoek bleef niet onopgemerkt bij de Europese Commissie. ‘De Europese Commissie kende mij een beurs toe om zowel aan de Stanford University als de University of Michigan een jaar lang onderzoek te doen.’

Beperkte impact

De conclusie van Juska’s onderzoek is dat collectieve acties kunnen bijdragen aan volledige compensatie, maar dan alleen als de Amerikaanse afschrikkingsmaatregelen zouden worden toegestaan binnen de EU. ‘Maar zelfs als het beste mechanismen voor collectieve vergoeding zou worden ingevoerd, dan nog zou de impact op volledige compensatie beperkt zijn omdat het bereiken van deze doelstelling zeer hoge normen vereist. Desalniettemin mogen collectieve acties niet worden ontkend, omdat ze kwetsbare slachtoffers in staat stellen hun rechten te verdedigen.’

Juska acht de kans dat zijn conclusies en aanbevelingen daadwerkelijk zullen worden ingevoerd klein. ‘Die aanpak vereist een sterke politieke wil, die in de nabije toekomst waarschijnlijk niet zal worden bereikt. Hopelijk laat de EU zich inspireren door proactieve lidstaten waar zulke zaken al voor de rechter zijn gekomen. Hoewel de EU en de VS op dit gebied verschillende rechtsstelsels kennen, is het belangrijk om het vergelijkende aspect verder uit te diepen. De systemen kunnen van elkaar leren.’

Promotor prof. mr. T.R. Ottervanger over het onderzoek van Zygimantas Juska:

In Europa staat men terughoudend tegenover 'class actions'. We kennen dit fenomeen uit de Verenigde Staten waar bij het minste of geringste 'onrechtadvocaten' klaarstaan om 'daders' aansprakelijk te stellen en bij succes een flink percentage op te strijken. Natuurlijk zijn er ook situaties waar een collectief verhaal voorziet in een leemte. Een bundeling van vorderingen kan effectief en efficiënt zijn om herstel te realiseren. In Nederland, maar ook elders in Europa, zien we op verschillende terreinen een gestage ontwikkeling in de richting van collectieve schadevorderingen.

De handhaving van het mededingingsrecht kan plaatsvinden zowel langs publiekrechtelijke als privaatrechteljke weg. De EU wil deze laatste methode, primair gericht op schadeloosstelling, stimuleren en heeft daartoe in 2014 een harmonisatierichtlijn geintroduceerd. Echter, volledige vergoeding van met name kleinere schades is lastig omdat deze richtlijn niet voorziet in collectieve acties. Het onderzoek van Juska richt zich primair op de vraag of collectieve acties in het mededingingsrecht kunnen bijdragen aan een volledig herstel van schade en hoe deze vorderingen het beste in wetgeving vorm zouden kunnen krijgen.

Het resultaat van het onderzoek, een voorstel voor een collectief verhaalsmechanisme dat in overeenstemming is niet met de Amerikaanse maar met de Europese traditie, is bijzonder actueel. Gelet op de toename van de belangstelling voor schadeclaims in het mededingingsrecht zou dit proefschrift de EU tot inspiratie kunnen dienen om ook op dit terrein met voorstellen te komen.

Deze website maakt gebruik van cookies.  Meer informatie.