Lorentz Professor 2017 Renata Kallosh: 'Lorentz is mijn natuurkundeheld'
Professor Renata Kallosh (Stanford University), een van ‘s werelds voornaamste theoretisch fysici, vult deze zomer de positie van Lorentz hoogleraar op het Leidse natuurkunde-instituut. Haar voornaamste interesses liggen in kosmologie en snaartheorie. Ze studeerde natuurkunde in Moskou, waar ze ook promoveerde in 1968. Na een tijd als professor te hebben gewerkt op hetzelfde instituut verhuisde ze in 1989 naar Zwitserland om op CERN te werken en een jaar later naar Californië, waar ze tot op heden onderzoek doet aan Stanford University. Ze start haar Lorentz-hoogleraarschap in Leiden op 12 juni.
Wat verwacht u van uw Lorentz-hoogleraarschap?
'Ik ben er erg blij mee. Het is een grote eer voor me: Lorentz is mijn natuurkundeheld. Ik hoop dat mijn lezingen aan de verwachtingen zullen voldoen. Dat is een uitdaging. En ik hoop ook dat ik veel interessante mensen ga ontmoeten tijdens mijn verblijf in Leiden en in het bijzonder tijdens de workshop in het Lorentz Center.'
Over uw werk: u bestudeert de kosmologische implicaties van snaartheorie. Is het mogelijk dit in woorden te vatten?
'Ik bestudeer de kosmologische implicaties van snaartheorie en supergravitatie. We naderen de eerste 10-35 seconden van het heelal, met behulp van de Algemene Relativiteitstheorie en Kwantumveldentheorie. Supergravitatie en een geavanceerdere versie daarvan—supersnaartheorie—zijn de enige geavanceerde vormen die we kennen van Algemene Relativiteitstheorie en Kwantumveldentheorie die we kunnen testen via kosmologische observaties van het vroege heelal. En trouwens, de fundering voor supergravitatie is in grote mate gelegd in Nederland, door Bernard de Wit, Eric Bergshoeff en Mees de Roo, en voor de toepassing in kosmologie door een jongere generatie mensen in Nederland, zoals Ana Achucarro en Diederik Roest.'
Bij buitenstaanders staat snaartheorie bekend als een theorie die onmogelijk te bewijzen is. Zal het ooit dit imago van zich afschudden?
'Ik heb geen antwoord op je vraag, maar op dit moment zie ik dat ideeën uit de snaartheorie ons helpen om kosmologische modellen te bouwen die kloppen met de data uit observaties. Verder hebben we relatief simpele voorspellingen gedaan vanuit snaartheorie en verwante theorieën die te testen zijn met toekomstige detectoren van zwaartekrachtsgolven vanuit de oerknal.'
Wat is de meest veelbelovende geplande observatie die uw theoretische werk kan bevestigen?
'Toekomstige grondwaarnemingen of satellietmissies gaan ofwel zwaartekrachtsgolven vanuit de oerknal meten ofwel de huidige limiet verlagen voor de verhouding tussen scalaire en tensorverstoringen (hoeveelheid zwaartekrachtstraling, red.) tijdens de periode van inflatie in het vroege heelal. Beide uitkomsten zullen van significant belang zijn voor de theoretische natuurkunde in het algemeen, en voor mijn werk in het bijzonder.'
Wat trok je als student tot kosmologie in het algemeen en snaartheorie in het bijzonder?
'Ik heb het grootste gedeelte van mijn carrière gewerkt aan supergravitatie en snaartheorie omdat ik altijd geïnteresseerd ben geweest in wiskundige methodes in de natuurkunde. Meer recent raakte ik betrokken bij kosmologisch onderzoek en ik vond het bevredigend om te zien dat de resultaten van mijn formele theoretische onderzoek bekend zijn en worden bediscussieerd in de context van kosmologie, bijvoorbeeld in de vergelijking die de Plancksatelliet maakt tussen theorie en experiment of bij aankomende experimenten met de Kosmologische Achtergrondstraling.'
U komt in een illuster rijtje te staan van Lorentz-hoogleraren, een traditie die loopt sinds 1955. Wiens werk bewondert u het meest?
'Ik bewonder Lorentz en ik heb groot respect voor iedereen in de lijst. Wheeler, Wigner, Klein, Yang, Wess, Wilczek, Susskind, Thorne and Penrose hebben mijn werk sterk beïnvloedt.'