Tentoonstelling toont luxe en macht Egyptische koninginnen
In de tentoonstelling Koninginnen van de Nijl in het Rijksmuseum van Oudheden krijgen de vrouwen van de farao’s eindelijk de aandacht die zij verdienen. Dankzij gastconservator Olaf Kaper deden ook zijn studenten en promovendi museumervaring op.
Geschiedenis en hofleven
Als een kind in een snoepwinkel. Zo voelde Kaper zich het afgelopen jaar toen hij de depots afstruinde van de belangrijkste Egyptemusea ter wereld. De Leidse egyptoloog kreeg van het RMO carte blanche om een concept te bedenken voor een tentoonstelling over het oude Egypte. De expositie moest een aanvulling zijn op de bestaande collectie, die eveneens vanaf 18 november in volledig nieuw ingerichte zalen te zien is. Waarom koos Kaper voor ‘Koninginnen van de Nijl’? ‘De vrouwen van de farao zijn onderbelicht. Zowel in de wetenschap als in de museumwereld. Ik wilde hun geschiedenis vertellen en diverse aspecten van het hofleven laten zien.’
Lijkbeeldjes van Leidse archeologen
De expositie beslaat ongeveer 500 jaar (1539-1077 v. Chr) en zoomt in op de vijf grote koninginnen van het Nieuwe Rijk: Ahmose Nefertari, Hatsjepsoet, Teje, Nefertiti en Nefertari. De vorstinnen hadden een grote politieke invloed en een goddelijke status, vertelt Kaper. Ze omringden zich met luxe en dat is goed te zien. De tentoonstelling toont 350 objecten zoals koninklijke portretten, godenbeelden, verfijnde juwelen en kostbare gebruiksvoorwerpen waaronder in brons gevatte spiegels. Twee beeldjes zijn in 1983 in Saqqara opgegraven door Leidse archeologen. Ze werden gevonden in het graf van Tia, de zus van farao Ramses II.
Moord Ramses III
Wat zijn de topstukken volgens Kaper? ‘Dat zijn er veel. Maar twee zijn wel heel bijzonder: de granieten versierde deksel van de sarcofaag van koningin Nefertari en een ruim vijf meter lange papyrus. Dit reusachtige document is een processtuk en beschrijft de samenzwering tegen en de moord op farao Ramses III door een groep haremdames en enkele ambtenaren. Het bewijst dat vrouwen in die tijd lang niet altijd genoegen namen met een ondergeschikte positie.
Studenten reconstrueerden kleding vorstinnen
Kaper verrichtte voor de tentoonstelling nieuw onderzoek. Samen met studenten reconstrueerde hij een koninginnenoutfit. ‘Alleen farao Toetanchamon is in zijn kleding teruggevonden. Van de koninginnen is geen enkel kledingstuk bewaard gebleven. Maar er bestaan nog wel portretten en afbeeldingen van de vrouwen waardoor we de kleding konden reconstrueren.’ Op de tentoonstelling is het resultaat van die zoektocht te zien. Er staat een paspop met een koninginnenoutfit met een opvallende goudkleurige gierenkap op het hoofd.
Publicaties van promovendi
‘Deze tentoonstelling was ook voor mijn studenten en promovendi een buitenkans’, zegt Kaper. In één klap deden de studenten onderzoekservaring op. Enkele promovendi publiceerden in de tentoonstellingscatalogus een artikel over hun onderzoek. Irene Morfini schreef een artikel over de arbeidsorganisatie van de kunstenaars die de koningsgraven aanlegde, en Steffie van Gompel en Petra Hogenboom publiceerden over hun onderzoek naar de positie van de vrouw in het oude Egypte. Kaper: ‘Dankzij deze tentoonstelling krijgen jonge onderzoekers ook een platform. Zo versterken de museumwereld en de wetenschap elkaar.’
Niet eerder was er in Nederland zo’n grote tentoonstelling over Egyptische koninginnen.De expositie loopt van 18 november t/m 17 april 2017. De meeste objecten komen uit het Museo Egizio in Turijn, het op een na grootste Egyptemuseum ter wereld.
(LvP)