Nieuwe techniek ontsluiert 500 jaar lang verborgen Mixteekse tekst
Onderzoekers van de Universiteit Leiden, Delft en Oxford’s Bodleian Libraries hebben met nieuwe technieken verborgen details uit een uiterst zeldzame Mixteekse Codex, weten te ontrafelen. De codex stamt uit 1560, voor de Europese kolonisatie van Mexico
Verborgen pictogrammen
Deze verborgen tekst is 500 jaar geleden verdwenen achter een laag pleister waarna het boek opnieuw werd bewerkt tot de Codex Selden. De onderzoekers gebruikten hyperspectral imaging technieken om de verborgen pictogrammen van dit bijzondere document te ontsluieren. De resultaten zijn gepubliceerd in Journal of Archaeology: Reports.
Mexicaanse codices van voor de kolonisatie zijn een van de meest tot de verbeelding sprekende artefacten van de oude culturen in dit gebied. Minder dan 20 van deze boeken overleefden de kolonisatie door de Spanjaarden. Codex Selden, ook bekend als Codex Añute, dateert uit 1560 en is 1 van de 5 Codices uit het Mixteekse gebied, in de huidige deelstaat van Oaxaca, Mexico. Een complex geheel van pictogrammen, symbolen en felle kleuren toont de geschiedenis van koninklijke families, steden, oorlogen en veroveringen. Een betere inkijk in de geschiedenis en cultuur van pre-koloniaal Mexico kun je je niet wensen.
Palimpsest
Al in de jaren 50 van de vorige eeuw vermoedde men al dat de Codex Selden een zogenaamd palimpsest is: een hergebruikt ouder manuscript dat is bedekt en overschreven om een nieuw, zichtbaar, document te maken. Codex Selden is een 5 meter lange strook leer, gemaakt van een hert of antilope achtige, bedekt met een laag pleister van gips en kalk en als een harmonica gevouwen in 20 pagina’s. Het document is in de jaren 50 onderzocht waarbij 1 van de pagina’s is afgeschraapt om de daaronder aanwezige pictogrammen zichtbaar te maken.
Tot nu toe was er geen techniek beschikbaar die de onderliggende tekst zichtbaar kon maken zonder het manuscript te beschadigen. De plantaardige verf die werd gebruikt voor de kleurrijke pictogrammen absorbeert bijvoorbeeld geen röntgenstralen, een techniek die veel wordt gebuikt om latere documenten te onderzoeken
‘Na een jaar of vijf uitproberen van verschillende technieken zijn we nu in staat de overvloed aan bedekte beelden te ontsluieren zonder dit kwetsbare document verder te beschadigen. Ook bevestigt dit dat de Codex Selden inderdaad een palimpsest is’, aldus de Leidse archeoloog Ludo Snijders. Hij voerde het onderzoek uit met David Howell van Bodleian Libraries en Tim Zaman van de Universiteit Delft. Dit is de eerste keer dat een vroeg Mexicaanse codex een palimpsest blijkt te zijn.
Ander soort tekst
‘Bijzonder interessant is dat de gevonden tekst anders is dan de bekende vroege Mixtec teksten. De genealogie is nieuw en mogelijk van belang bij het interpreteren van archeologische vondsten in het zuiden van Mexico’, aldus Snijders.
Enkele van de pagina’s tonen 20 personen die allemaal in dezelfde richting staan of zitten. Dergelijke afbeeldingen in andere Mixteekse manuscripten verbeelden een koning en zijn raad. Deze tekst toont echter zowel mannen als vrouwen wat vragen oproept over wat hier precies is afgebeeld.
De beelden tonen een prominent figuur die vaak wordt aangehaald en gerepresenteerd door een hiëroglief met een gedraaid koord en een obsidiaan mes. De naam lijkt op een bekend figuur uit andere Mexicaanse codices: de Codex Bodley (ook in Bodleian’s collectie) en Codex Zouche-Nuttall (in het Brits Museum). Deze figuur is een voorname voorouder uit twee families, bekend uit de archeologische vindplaatsen Zaachila en Teozacualco in Mexico. Verder onderzoek moet bevestigen of het inderdaad dezelfde persoon is.
Onderzoek loopt nog
Het team heeft 7 van de 20 pagina’s kunnen onderzoeken. De studie ontrafelde beelden van onder meer mensen lopend met stokken en speren, vrouwen met rode haren of hoofdtooien en plaatsaanduidingen met hiërogliefen voor rivieren. De andere pagina’s zullen nog worden gescand waardoor een completer beeld van de verborgen tekst moet ontstaan.
‘Hyperspectral imaging is een veelbelovende nieuwe techniek voor reconstructie van de verhalen in deze verborgen codex en daarmee de geschiedenis van de Mixteekse regio’, aldus David Howell, hoofd erfgoedwetenschappen aan de Bodleian Libraries. ‘Deze nieuwe methode en de ervaring die we hebben opgedaan in het gebruiken van hyperspectral imaging zal van onschatbare waarde blijken voor dit kwetsbare document en ontelbare andere manuscripten.’