Wat gaat u stemmen?
Het wemelt van de peilingen in de aanloop naar het Britse referendum op 23 juni. Politicoloog Tom Louwerse over de zin en onzin daarvan. ‘Het is vooral belangrijk hoe de media een partij framen op basis van de polls.’
Moord op Cox
De peilingen lijken zo wisselvallig als het Britse weer. Volgens twee recente peilingen (peildatum 19 juni) ligt het kamp dat wil blijven in de Europese Unie nu iets voor. De ene helft van de peilingen is gebaseerd op telefonische enquêtes; de andere helft op internetenquêtes. Tot 16 juni bleek uit de internetpeilingen dat iets meer mensen voor een Brexit zouden stemmen en in de telefoonpeilingen hadden de voorstander van blijven een lichte voorsprong. Maar toen kwam de schokkende moord op de Labour-parlementariër Jo Cox en zijn de verhoudingen licht gekanteld.
Vlak voor verkiezingen voorzichtiger
De Leidse politicoloog Louwerse is onder andere expert in peilingen en stemgedrag bij verkiezingen. Hij denkt niet dat de moord op Cox de enige verklaring voor de kanteling is. ‘Je ziet vaak dat als de datum dichterbij komt, mensen toch iets voorzichtiger in hun keuze worden en in dit geval is dat voor blijven. Dat effect zag je ook toen de Schotten mochten stemmen over uittreding uit het Verenigd Koninkrijk. De Schotten neigden meer naar blijven in de laatstse dagen voor de stemming.’
Twintig peilingen
Menig Brit wordt horendol van al die peilingen. Alleen al in de maand juni zijn er (tot en met 20 juni) ten minste twintig peilingen gepubliceerd. Zij zijn afkomstig van acht verschillende peilingbureaus en daarnaast zijn er zes verschillende ‘polls of polls’: peilingen die meerdere peilingen combineren. Deze combinatiepeilingen verschillen onderling iets omdat ze ieder weer andere factoren corrigeren, zoals bijvoorbeeld het al dan niet weglaten van de groep ‘ik weet het nog niet’. En dan zijn er nog de gokkantoren die de gokstand publiceren. Iets meer mensen hebben nu hun geld ingezet op ‘blijven’: de gokkantoren voorspellen nu dat dit kamp op 52 procent zal komen versus 48 procent voor ‘leave’.
Invloed peilingen
De vraag is wat voor impact al die peilingen hebben op het resultaat. Mensen willen immers graag bij een winnende partij horen, zo blijkt uit diverse onderzoeken. ‘Het is een omstreden discussie omdat het effect moeilijk hard is aan te tonen’, zegt Louwerse. Volgens onderzoek van de politicologen Tom van der Meer en Armen Hakhverdian van de Universiteit van Amsterdam is er een licht positief effect waarneembaar als de media de nadruk leggen op een partij die stijgt in de peilingen. Dat kan een sneeuwbaleffect als gevolg hebben. ‘Het is dus vooral belangrijk hoe de media een partij framen op basis van de peilingen.’
Wettelijke beperkingen nodig?
In het Verenigd Koninkrijk zijn er net als in Nederland geen wettelijke voorwaarden voor het houden van peilingen en zij gaan dan ook tot en met de laatste dag door. Maar veel landen hebben wettelijke beperkingen: in een land als Spanje mag er vijf dagen voor de verkiezingen geen poll gepubliceerd worden en in Frankrijk niet in de laatste 24 uur. Zouden het Verenigd Koninkrijk en Nederland ook een tijdelijk verbod moeten opleggen? Louwerse ziet daar geen heil in. ‘Ik vind dat ondemocratisch want een politicus kan net zo goed leugens vertellen en die worden ook gepubliceerd. Het is veel belangrijker dat media en burgers peilingen goed begrijpen.’
Internet- versus telefoonpeilingen
Alle Britse peilingen over het referendum liggen redelijk dicht bij elkaar, benadrukt Louwerse. Bij internetpeilingen moeten respondenten zich registreren voordat zij meedoen aan de enquête. Zij lijken dus iets gemotiveerder om hun stem te laten horen en daadwerkelijk naar de stembus te gaan. Bij telefonische enquêtes worden mensen ‘spontaan’ gebeld. Veel mensen – zo’n 90 procent – willen daar niet aan meewerken.’
Verkeerde voorspelling
Louwerse wijst op de verkeerde voorspellingen bij de verkiezingen in 2015. Volgens de meeste peilingen gingen Labour en de Conservatieven tot op de dag van de verkiezingen heel gelijk op. Maar de Conservatieven wonnen uiteindelijk met ruim 6 procent voorsprong de verkiezingen. ‘De vraag is of de peilingbureaus nu hun meetmethoden verbeterd hebben. Ze hopen zelf van wel, maar een referendum peilen is iets anders dan de verkiezingen. We moeten het dus afwachten.’
(LvP)