Driss Moussaoui: Marokkaans psychiater met een missie
Wie in Marokko psychiater is, kan niet om de islam heen. Driss Moussaoui was een van de eerste moderne psychiaters in het Noord-Afrikaanse land. Hij sprak de LUCIS Jaarlezing op 12 april uit.
Waar staat Marokko nu?
‘Onlangs drongen in Casablanca enkele personen een huis binnen en sloegen daar twee homo’s in elkaar’, zo begon Moussaoui zijn voordracht voor het Leiden University Centre for the Study of Islam and Society (LUCIS). ‘Zowel de homo’s als de daders kwamen voor de rechter. Die veroordeelde de homo’s tot drie maanden cel maar ze hoefden niet de gevangenis in; de daders kregen zes maanden maar moesten hun straf wél uitzitten.’ Moussaoui wilde met deze anekdote laten zien waar Marokko nu ongeveer staat.
Enige psychiater in Casablanca
Moussaoui, zestiger inmiddels, studeerde in Rabat en vervolgens in Parijs. In 1979 richtte hij aan de Ibn Rushd University in Casablanca het Psychiatric Centre op, waarvan hij tot 2013 directeur was. ‘Ik leek wel gek, want ik was de enige psychiater in Casablanca.’ Hij behandelt nog steeds patiënten maar daar sprak hij in de voordracht niet over. Wel over zijn maatschappelijke activiteiten.
Vrouwenproblematiek
In 1968 begon Moussaoui het tijdschrift Kaliman. Dat ging alleen over vrouwen. Het ging over prostitutie, pedofilie, jonge meisjes die als slaaf werden gebruikt en het slaan van vrouwen door hun echtgenoten. Moussaoui wilde deze maatschappelijke problemen terugdringen door ze onder de aandacht te brengen. Na drie jaar was er geen geld meer en moest hij de uitgave stopzetten.
Zwanger buiten het huwelijk
In dezelfde periode steunde Moussaoui de verpleegkundige Aïcha Echchenna die zich in Casablanca het lot aantrok van de 572 vrouwen en meisjes per jaar die buiten het huwelijk zwanger werden, en hun baby's. Echchenna werd verketterd door traditionele moslims; ze zou vrouwen de prostitutie in drijven. Maar in 2000 kreeg ze een onderscheiding van de Marokkaanse overheid.
Relatie ramadan en gezondheid
Moussaoui's onderzoek richt zich onder meer op de relatie tussen de ramadan en gezondheid. Hij concludeert dat sommige psychiatrische ziekten, zoals bipolaire stoornissen, zich slecht verhouden tot de ramadan. Iemand die een bipolaire stoornis heeft, is gebaat bij regelmaat, juist in het nuttigen van de maaltijden en het dag- en nachtritme. Moussaoui raadde zijn bipolaire patiënten dan ook af om mee te doen aan de ramadan.
Bezetting van de medische faculteit
Moussaoui bekleedde ook allerlei bestuursfuncties in nationale en internationale netwerken om zijn boodschap uit te dragen. De zendingsdrang werd hem en zijn collega’s van de op westerse leest geschoeide medische faculteit niet altijd in dank afgenomen. In 1991 bezette de nog steeds bestaande extremistische islamitische groepering Al Adl Wa Al Ihssane de faculteit. Het liep met een sisser af.
Collectif Démocratie et Modernité
In de nasleep van de aanslagen op 11 september 2001 in de VS richtte Moussaoui in 2003 met anderen het Collectif Démocratie et Modernité op. Dat streeft naar een moderne islam die met zijn tijd meegaat, en uitbanning van haat, extremisme en racisme. Geen botsingen maar dialoog. Kort daarna vonden in Casablanca verschillende explosies plaats, die volgens Moussaoui bewezen dat er ook in Marokko allerlei spanningen waren rondom islam. Daarom organiseerde het collectief een reeks debatten waar leiders van alle gezindten voor werden uitgenodigd. Het werkte. En de rust keerde terug.
Tegen oude tradities, vóór het Darija
Het gevecht tegen traditionele behandelingen van ziektes is nog niet gestreden. ‘Als je ziek bent ga je naar een dokter, dat deed Mohammed ook’, aldus Moussaoui. En hij ijvert nu ook voor erkenning van de Marokkaanse taal Darija.
Even kwamen in zijn voordracht toch nog zijn patiënten langs. ‘Het geloof moet altijd een onderwerp zijn in de gesprekken’, zegt hij. ‘Daarbij doet het er niet toe welk geloof dat is, en daar vraag ik ook niet naar. Het geloof is iets tussen het individu en God, daar heeft een ander niets mee te maken. Maar de ról die het geloof speelt bij een patiënt is wél relevant.’
LUCIS verbreedt
Petra Sijpesteijn, directeur van LUCIS, zei dat LUCIS met de keuze voor Moussaoui als spreker over een onderwerp in de geneeskundige hoek, de weg van verbreding is ingeslagen; ook wetenschappers van het LUMC waren uitgenodigd. ‘Het lijkt een goede stap’, zei ze tegen het publiek van 35 à 40 personen. ‘Ik zie mensen die ik nog niet eerder bij een LUCIS-activiteit zag.’
(CH)
Over Driss Moussaoui
Professor Driss Moussaoui is de oprichter van de Ibn Rushd University Psychiatric Centre in Casablanca en was daarvan directeur van 1979 tot 2013. Hij was van 1992 tot 2013 ook directeur van het Casablanca WHO Collaborating Centre in Mental Health.
Verder was Moussaoui voorzitter van de Moroccan Society of Psychiatry en van de Arab Federation of Psychiatrists, en mede-initatiefnemer van Collectif Démocratie et Modernité (2003). Hij was (co)auteur van elf boeken en meer dan 150 artikelen in internationale wetenschappelijke uitgaven.
In samenwerking met het WPA Executive Committee nam Moussaoui in 1999 het initiatief voor de Jean Delay Prize. Momenteel is hij wetenschappelijk directeur van de reeks International Anthologies of Classic Psychiatric Texts (World Psychiatric Association).