Dick Stufkens Prijs 2011 toegekend aan astrochemicus Sergio Ioppolo
De Dick Stufkens Prijs 2011 is toegekend aan Dr. Sergio Ioppolo voor zijn proefschrift “Surface Formation Routes of Interstellar Molecules”. Hierin beschrijft hij de constructie en toepassing van een instrument waarin op laboratoriumschaal de interstellaire condities en de chemische reacties, die daaronder plaatsvinden, kunnen worden gesimuleerd.
De Holland Research School of Molecular Chemistry (HRSMC) kent jaarlijks de Dick Stufkensprijs toe aan het beste proefschrift van een promovendus die gelieerd is aan de HRSMC. De prijs bestaat uit een certificaat en een bedrag van 1000 euro voor de winnaar. Prof. dr. J. W. Verhoeven zal op 4 november a.s. de prijs uitreiken aan de winnaar tijdens het jaarlijkse HRSMC Symposium in Amsterdam. De winnaar zal een voordracht houden over het werk dat hij heeft beschreven in zijn proefschrift.
Ultra-hoog vacuüm instrument
Omdat het universum grotendeels leeg is en beschouwd kan worden als een bijna volledig vacuüm met extreem lage dichtheid van deeltjes, is het verbazingwekkend dat in deze ruimte complexe (organische) moleculen constant gevormd worden, zij het in een lage dichtheid. Al tientallen jaren hebben astrochemici geprobeerd deze chemische complexiteit te verklaren.
Het blijkt echter dat gas-fase reacties niet een voldoende verklaring kunnen bieden voor het ontstaan en voorkomen van de geobserveerde stabiele en organische moleculen. Het is duidelijk geworden dat dergelijke moleculen, die beschouwd worden als de pre-biotische chemische bouwstenen waaruit leven zou kunnen ontstaan, zich kunnen vormen op de ultra-koude oppervlaktes van interstellaire stofdeeltjes.
Door middel van het zogenaamde accretatie-proces vormen gas-fase moleculen op dergelijke oppervlaktes een “ijs”laag. Vervolgens worden chemische reacties geïnitieerd door externe ‘triggers’, zoals energetische straling of bombardementen met elementaire (atomaire) deeltjes. Het door Sergio Ioppolo in een laboratorium-setting gebouwde ultra-hoog vacuüm instrument maakt observatie en initiatie van dergelijke reacties mogelijk en stelde hem in staat deze kwantitatief te bestuderen. Tijdens zijn promotieonderzoek slaagde hij er o.a. in de vorming van moleculen als water, koolstofdioxide, mierenzuur, formaldehyde en methanol aan te tonen. Met name water en methanol zijn het chemische startpunt voor complexere moleculen in de ruimte. Hierdoor zijn ze extra belangrijk voor astrochemisch onderzoek gericht op het begrijpen van het ontstaan van pre-biotische bouwstenen.
Wetenschappelijke impact
De jury van de Dick Stufkens prijs is onder de indruk van de kwaliteit, de originaliteit en het interdisciplinaire karakter van het proefschrift van Sergio Ioppolo. De jury verwacht dat zijn werk een significante wetenschappelijke impact zal hebben, mede gezien de 9 publicaties in internationale wetenschappelijke tijdschriften die al uit zijn onderzoek zijn voortgekomen.
Toepasbaarheid instrument
Sergio heeft zijn onderzoek uitgevoerd in het Sackler Laboratorium voor Astrofysica, onderdeel van de Sterrenwacht van de Universiteit Leiden, en gedeeltelijk in de sterrenwacht van Catania. Op 9 december jongstleden verdedigde hij zijn proefschrift aan de Universiteit Leiden (promotors prof. dr. H.V.J. Linnartz and prof. dr. E.F. van Dishoeck, copromotor dr. H.M. Cuppen). Sergio breidt momenteel zijn werk aan de Universiteit Leiden gedurende een extra jaar uit om de toepasbaarheid van het door hem ontwikkelde instrument te verruimen voor de bestudering van nog complexere reacties.
De HRSMC
De Holland Research School of Molecular Chemistry werd opgericht in 1994 en is geaccrediteerd door de Koninklijke Nederlandse Akademie voor Wetenschappen (KNAW). De HRSMC omvat experimenteel en theoretisch onderzoek in werkgroepen op gebieden van de moleculaire chemie en fysica aan de Universiteit van Amsterdam, de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Leiden. Naast het bevorderen van samenwerking tussen de deelnemende onderzoeksgroepen biedt de HRSMC ook een hogelijk geprezen en gewaardeerd onderwijsprogramma voor promovendi. Prof. Dick Stufkens †, wetenschappelijk directeur van de HRSMC in de periode 1997-2001, was één van de drijvende krachten achter de ontwikkeling van de HRSMC en heeft in belangrijke mate bijgedragen aan haar internationale reputatie.
Op 4 november zal de Dick Stufkens Prijs 2011 worden gepresenteerd door prof.dr. J.W. Verhoeven gedurende het jaarlijkse HRSMC symposium. Het symposium vindt dit jaar plaats aan de VU (voor details zie de website). Naast Sergio Ioppolo, die een lezing geeft over zijn promotieonderzoek, zullen diverse HRSMC promovendi en stafleden hun onderzoek presenteren in lezingen en posters. De gastlezing zal verzorgd worden door Prof. Piet Gros van de Universiteit Utrecht. Het symposium is ook toegankelijk voor belangstellenden die niet aan de HRSMC verbonden zijn.