Bas Heijmans is hoogleraar Biomedische Datawetenschappen en richt zich specifiek op Populatie Epigenomica. Hij is gegrepen door de vraag hoe de regulatie van ons DNA kan veranderen door de omgeving en genetische aanleg, en hoe dit proces onze gezondheid blijvend kan beïnvloeden. Als wetenschappelijk coördinator van het LUMC-brede onderzoeksthema Medical Genomics is hij lid van de Research Council. Ook is Heijmans door de Nederlandse Hartstichting benoemd tot Established Investigator.

Meer informatie over Bas Heijmans

Epigenetica

Epigenetica brengt het DNA tot leven. Elke cel van het lichaam bevat hetzelfde DNA met de code voor dezelfde ruim 20 duizend genen, terwijl in ieder type cel, van hartcel tot hersencel, een heel ander deel van die genen ‘aan’ of ‘uit’ moet staan om goed te kunnen werken. Welke dat zijn bepaalt epigenetica door middel van moleculaire dimmers op het DNA. Maar: de precieze afstelling van de dimmers blijkt niet definitief en kan veranderen door de omgeving. Wereldwijd bekend onderzoek van Heijmans bij Hongerwinterkinderen heeft laten zien dat ondervoeding tijdens de zwangerschap gepaard gaat met epigenetische veranderingen die decennia later nog altijd zichtbaar zijn en de gezondheidsproblemen bij deze groep mensen kunnen verklaren. Nu leidt Heijmans een onderzoek bij bijzondere eeneiige tweelingen die samen één placenta delen. Dit is een patiëntengroep die vanuit het hele land naar het LUMC komt voor topreferente zorg. Eén van de tweelingen krijgt vaak te maken met een tekort aan voedingsstoffen doordat de placenta ongelijk verdeeld is. Samen met een multidisciplinair onderzoeksteam brengt hij in kaart wat de gevolgen zijn voor hart- en bloedvaten, de groei en de neurologische ontwikkeling, en bestudeert hij speciale stamcel-achtige cellen uit de navelstreng om te achterhalen welke epigenetische veranderingen hiervoor verantwoordelijk zijn. Dit moet op termijn niet alleen de zorg voor deze kwetsbare tweelingen verbeteren, maar ook voor alle andere kinderen die geboren worden uit een gecompliceerde zwangerschap. Want: de tweelingen zijn genetisch identiek, en daarom is het juist bij hen mogelijk om heel precies te achterhalen hoe gezondheidsproblemen ontstaan.

Datawetenschappen
Het bredere doel van Heijmans is om te ontrafelen hoe een verstoorde regulatie van het genoom bijdraagt aan het ontstaan van hart- en vaatziekten en de snelheid van het verouderingsproces in de algemene bevolking. Daartoe maakt zijn onderzoeksgroep gebruik van omvangrijke databestanden met gegevens van grote groepen mensen. De gegevens betreffen naast de DNA-code (het genoom), zo volledig mogelijke informatie over de epigenetische afstelling (het epigenoom) en de activiteit van alle genen (het transcriptoom). De kunst is om de enorme hoeveelheid data te ondervragen met slimme, gerichte analysetechnieken om exact te ontrafelen wat er mis gaat als iemand ziek wordt. Als zo een patroon van relevante genen gevonden is, dan verplaatst het onderzoek zich naar het laboratorium om met cellen van patiënten een ziekteproces in meer detail op te helderen. Het ultieme doel van het onderzoek is om preventie en behandeling op maat van verouderings-gerelateerde ziekten mogelijk te maken.

Wetenschappelijke carrière

Bas Heijmans studeerde Biologie aan de Universiteit Leiden (cum laude) en promoveerde aan dezelfde universiteit op onderzoek dat hij verrichte bij TNO. De titel van zijn proefschrift (2000) luidt ‘Common Gene variants and mortality in the population at large’. Sindsdien is hij werkzaam bij het Leids Universitair Medisch Centrum, de eerste jaren op het gebied van genetische epidemiologie en sinds 2006 als groepsleider met een focus op epigenetica. Hij initieerde in 2011 het BIOS Consortium waarin Nederlandse biobanken multi-omics data delen met als resultaat tot nu toe meer dan 50 publicaties in gerenommeerde tijdschriften. Ook leidt hij de Twinlife studie, een samenwerking met het LUMC Willem-Alexander Kinderziekenhuis. In mei 2020 werd hij benoemd tot Hoogleraar Populatie Epigenomica en op 22 april 2022 sprak hij zijn oratie uit getiteld Zoeken op het snijvlak. Hij is wetenschappelijk coördinator van het LUMC-brede onderzoeksthema Medical Genomics. Daarnaast is hij lid van de Dekkerbeurzencommissie van de Hartstichting en organisatiecomités van de Wellcome Trust conferentie Epigenomics of Common Diseases en het congres NWO Life. Tot slot is hij als redacteur verbonden aan het wetenschappelijke tijdschrift Aging Cell met als focus epigenetica.

Prijzen en eervolle benoemingen

Bas Heijmans is door de Hartstichting benoemd tot Established Investigator (2017). In 2018 ontving hij de Nederlandse Data Prijs namens samenwerkende biobanken die hun omics data delen via het BIOS Consortium en het BBMRI-omics data platform. In 2019 won hij de Grant for Growth Innovation.

Activiteiten