Volgens de gangbare opvatting kwam het alfabet – dat zijn wortels heeft in Egypte aan het begin van het tweede millennium v.Chr. – via de Feniciërs in of kort vóór de 8e eeuw v.Chr. in Griekenland terecht. Met die introductie zou na een ‘donkere’, bijna schriftloze periode van drie à vier eeuwen opnieuw een schrifttraditie in de Egeïsche wereld zijn ontstaan; het eerdere syllabische Lineair B was immers rond 1200 v.Chr. verdwenen. In dit traditionele verhaal pasten de Grieken het Fenicische schrift aan, onder meer door het toevoegen van klinkertekens, waarna het Griekse alfabet op zijn beurt de basis werd voor onder andere de Anatolische en Italiaanse alfabetten. Deze theorie is zo wijdverspreid geraakt dat ze binnen de klassieke studies haast als een vaststaand gegeven geldt.

Nieuwe data dwingen echter tot herziening. De vroegst zekere Griekse inscripties stammen uit de zogeheten Laat-Geometrische periode, die traditioneel wordt gedateerd tussen ca. 760 en 700 v.Chr. Recente koolstofdateringen tonen echter aan dat deze periode minstens een eeuw eerder begon. Dat schuift de introductie van het alfabet dus eveneens minstens een eeuw terug in de tijd: de oudste inscripties zouden dan eveneens ouder zijn, en de komst van het alfabet moet in of vóór de 9e eeuw v.Chr. hebben plaatsgevonden.

Die nieuwe dateringen zijn bovendien niet de enige aanleiding om het gangbare verhaal te herzien. Het huidige paradigma kent tal van problemen, en vanaf het begin zijn er stemmen geweest die pleitten voor een vroegere overdracht van het alfabet. Dit onderzoek wil het traditionele model daarom kritisch tegen het licht houden en de mogelijkheid onderzoeken dat het alfabet al ruim vóór de 8e eeuw v.Chr. de Egeïsche wereld bereikte, wellicht eerst op vergankelijke materialen die archeologisch nauwelijks sporen nalaten. Mocht dat scenario kloppen, dan zijn de gevolgen aanzienlijk: ons beeld van geletterdheid in de Egeïsche wereld én van de geschiedenis van het alfabet zelf moet dan grondig worden herschreven.

Delen op Facebook Delen via Bluesky Delen op LinkedIn Delen via WhatsApp Delen via Mastodon