Lezing

Lessen uit het verleden voor het financiële stelsel van de toekomst

Lodewijk Petram, auteur van het boek 'De Bakermat van de Beurs', ging tijdens de negende Hazelhoff Guest Lecture in op de totstandkoming van de Amsterdamse effectenbeurs.

Auteur

Lodewijk Petram

Datum

30 april 2015

Amsterdamse beurs

Allereerst ging de auteur van het boek 'De Bakermat van de Beurs' in op de totstandkoming van de Amsterdamse effectenbeurs. Dr. Petram legde uit dat de Vereenigde Oostindische Compagnie (‘VOC’) begin zeventiende eeuw niet in staat was haar investeerders terug te betalen vanwege verliesgevendheid in haar beginjaren en dat vervolgens een uitstel van betaling werd verleend. De VOC werd gezien als een prestigeproject van de Republiek der Nederlanden en een faillissement van de VOC zou een smet op het blazoen van de Republiek zijn.

Het uitstel had als gevolg dat investeerders voor langere tijd niet over hun ingelegde gelden konden beschikken. Om toch hun vordering op de VOC liquide te maken, verhandelden de investeerders hun aandelen onderling op de Nieuwe Brug in Amsterdam. Later zijn deze activiteiten verplaatst naar de Beurs van Berlage te Amsterdam. Deze opeenvolging van toevallige voorvallen zorgde voor het ontstaan van ’s werelds eerste effectenbeurs die volgens dr. Petram aan het einde van de 17e eeuw al bijna even complex was als nu.

De banken

De rol van banken in het Nederlandse financiële stelsel was in het begin van de 20e eeuw van beperkte omvang. Krediet werd verkregen op de zogenaamde prolongatiemarkt. Op deze markt werd korte termijn krediet verstrekt tegen effecten als onderpand. Na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werd de beurs bijna een half jaar gesloten. De prolongatiemarkt droogde vervolgens op en het verkrijgen van krediet werd haast onmogelijk. De banken voorzagen in deze kredietbehoefte en hebben sinsdien hun positie in het financiële stelsel rigoureus uitgebreid. Ondanks de bankencrisis die Nederland begin jaren ’20 teisterde en de malaise die dit tot gevolg had, is de positie van banken in het financiële stelsel later alleen maar steviger geworden.

Samenloop van omstandigheden

Lodewijk Petram concludeerde dat de positie van belangrijke actoren in ons huidige financiële stelsel niet op een weloverwogen en rationele manier is gevestigd, maar dat veel meer sprake is van reacties op schijnbaar willekeurige voorvallen in de economie. Volgens Petram zou bij het oplossen van de huidige financiële problematiek niet halsstarrig vastgehouden moeten worden aan dit systeem, maar moeten nieuwe mogelijkheden worden verkend. Als voorbeeld noemde hij dat een multinational als Google een goede verzekeraar zou kunnen zijn omdat Google over veel informatie beschikt en verzekeringen daarop zou kunnen baseren.

Lodewijk Petram

Lodewijk Petram is econoom en historicus. In 2011 promoveerde hij op een proefschrift over de ontwikkeling van 's werelds eerste aandelenbeurs, in zeventiende-eeuws Amsterdam. Zijn dissertatie herschreef hij tot het publieksboek 'De Bakermat van de Beurs'. Dit boek werd door de media zeer lovend ontvangen, werd bekroond met de D.J. Veegensprijs 2012 en stond op de nominatielijst voor de Libris Geschiedenisprijs 2012. Een Griekse vertaling verscheen in 2013 en een Engelse in 2014, een Chinese en Koreaanse vertaling zijn in voorbereiding. Petram werkt momenteel als zelfstandig historicus en schrijver aan een nieuw boek, getiteld 'Anatomie van een Bankencrisis'. In dit boek, dat in het najaar van 2015 bij uitgeverij Atlas-Contact zal verschijnen, vertelt hij het verhaal van de vorige grote Nederlandse bankencrisis (1921-1924), toen tientallen banken omvielen en de grootste bank van het land door de overheid moest worden gered.

Hazelhoff van Huet Scriptieprijs

Deze Hazelhoff Guest Lecture kwam extra gewicht toe vanwege de uitreiking van de Hazelhoff van Huet Scriptieprijs voor de beste scriptie geschreven op het gebied van bank- en effectenrecht. Dorine Verhey, Eelco Ras en Sander Schüller waren dit jaar de finalisten. Dorine Verhey mocht de eerste prijs in ontvangst nemen voor haar scriptie over de aansprakelijkheid van kredietbeoordelaars.

Hazelhoff Centre for Financial Law

De voorgaande Hazelhoff Guest Lectures werden verzorgd door Jan Kees de Jager, Nout Wellink, de curatoren van DSB Bank, Ben Knüppe en Rutger Schimmelpenninck, Global Head Collateral Management van ING Bank Jacques Sevat, ABN AMRO's Chief Economist, Han de Jong, Don Scott de Amicis, voormalig vice president en general counsel van de Overseas Private Investment Corporation (OPIC), Joanne Kellermann, directielid van de DNB en Rutsel Martha, voormalig minister van justitie van de Nederlandse Antillen en General Counsel van Interpol in Lyon. De Hazelhoff Guest Lectures worden georganiseerd door het Hazelhoff Centre for Financial Law. Het Hazelhoff Centre verzorgt ook de master Financieel Recht. Het Hazelhoff Centre, onderdeel van de Leidse rechtenfaculteit, richt zich op onderwijs en onderzoek op het terrein van het financiële recht in brede zin.