Historicus Gert Oostindie: onderzoek en moralisme gaan slecht samen
Gouden Tijden, Zwarte Bladzijden is het thema van de Boekenweek. We zijn trots op onze rijke geschiedenis, maar schamen ons ook. Bijvoorbeeld voor de slavernij. Op 21 maart geeft Gert Oostindie, Leids hoogleraar Caribische Geschiedenis, een lezing over die dubbelzinnige omgang met het verleden.
Mister Schaduwzijde
Is het zinvol om te moraliseren over het verleden? Dat is de hamvraag die Oostindie stelt in zijn lezing ter gelegenheid van de Boekenweek (16 t/m 24 maart). ‘Op bijeenkomsten word ik soms geïntroduceerd als Mister Schaduwzijde en dat is niet zo gek. Bij onderwerpen als koloniale geschiedenis en de VOC en de WIC gaat het vaak over de negatieve kanten. Maar dat wil niet zeggen dat mijn invalshoek bij voorbaat veroordelend is. Wetenschappers kunnen juist beter niet al te moralistisch zijn, dat komt de kwaliteit van hun werk niet ten goede.’
Zwarte Canon
Oostindie is geen voorstander van de Zwarte Canon waarvoor de historicus Chris van der Heijden al ruim een jaar lobbyt. Deze historicus wil een overzicht van de zwarte bladzijden uit de Vaderlandse Geschiedenis omdat de huidige officiële canon vooral zou focussen op gebeurtenissen waar Nederlanders trots op zijn. Slechts twee van de vijftig beschreven gebeurtenissen gaan over onze negatieve rol in pijnlijke episodes: de periode van de slavernij en de val van Srebrenica. ‘Een Zwarte Canon om te laten zien hoe fout we waren is mij te eenzijdig. Een canon hoort evenwichtig te zijn.’
Migrantengroepen
Oostindie publiceerde vele boeken over de (post)koloniale geschiedenis en de wijze waarop Nederlanders omgaan met de geschiedenis, zoals in zijn boek Postkoloniaal Nederland. Vijfenzestig jaar vergeten, herdenken, verdringen (2010). ‘Hoe de overheid omgaat met het verleden is vaak heel onevenwichtig. Bij historische herdenkingen en bijeenkomsten wordt sterk de nadruk gelegd op de gevoelens van migrantengroepen. Hoe zij aankijken tegen episodes als de slavernij en andere vormen van onderdrukking van bevolkingsgroepen tijdens de koloniale periode. Dan betreurt de overheid dat stukje geschiedenis, het is een manier om respect te tonen voor migrantengroepen. Dat is op zich prima, maar het geschiedenisverhaal wordt daarbij vaak nogal ongenuanceerd opgedist.’
Ongemak
In zijn lezing besteedt Oostindie ook aandacht aan de vraag hoe historisch dat gevoel van ongemak over de slavernij is. Dat blijkt lang niet zo eeuwenoud als we nu zouden willen. ‘Nederland heeft zich dikwijls als een moreel gidsland geprofileerd. Maar ons land heeft de slavernij decennia later afgeschaft dan Engeland en Frankrijk. Ik probeer onderwerpen als slavernij zoveel mogelijk in een historische context te plaatsen. Nu vinden we slavernij volstrekt moreel verwerpelijk, maar millennialang was onvrijheid heel gebruikelijk, in Afrika, maar evengoed in Azië en Europa. Intrigerend is dat Europeanen op enig moment vonden dat ze elkaar niet meer tot slaaf konden maken, maar er geen bezwaar in zagen dat wel met Afrikanen te doen.’
(14 maart - LvP)
Lezing Gert Oostindie
Datum: Donderdag 21 maart
Aanvang: 20.00 uur
Locatie: Bibliotheek Wassenaar
Adres: Langstraat 40, Wassenaar
Entree € 7,50
Houders bibliotheekpas € 6,50
De Boekenweek 2013 is van zaterdag 16 tot en met zondag 24 maart
Alumnus Nelleke Noordervliet – ze studeerde Nederlands in Leiden en was hier gastschrijver – analyseert in het Boekenweekessay de dubbelzinnige omgang met het verleden en onderzoekt onze neiging nu eens de wijsvinger, dan weer de middelvinger te heffen.