Een klinkende choreografie van pvc-buizen
Hij speelt zelf piano, maar voert als onderdeel van zijn promotie een compositie op pvc-buizen uit. Componist Paul Craenen (1972) onderzoekt plaats en rol van het lichaam in de muziek. ‘Ik ben geïnteresseerd in wat aan het klankresultaat voorafgaat.’
Oud: het klankproduct staat voorop
De beweging van de percussionist naar het trommelvel, van de hand die de pianotoetsen streelt. Die choreografie, zelf een deel van de muzikale boodschap; wat kun je daar als componist mee? Klassieke componisten en choreografen willen die menselijke maat zo veel mogelijk uitschakelen, onzichtbaar maken. Het gaat hen om de zuivere klank die het instrument produceert, om de illusoire gewichtloosheid van de danser: de mens moet zichzelf daarbij juist zo veel mogelijk afwezig maken. Hij is een dienaar van de kunst, wiens inspanningen alleen bedoeld zijn om de toeschouwer met het eindresultaat ervan te betoveren.
Nieuw: het muzikaal proces staat centraal
Paul Craenen, die dinsdag 29 maart zijn proefschrift ‘Gecomponeerde uitvoerder. Het musicerende lichaam vanuit compositorisch perspectief’ verdedigt, voelt zich juist verwant met componisten die oog hebben voor het totale muzikale proces. Hij promoveert in het DocARTES-programma voor musici. Zij moeten niet alleen een wetenschappelijk proefschrift afleveren, maar ook laten zien dat hun onderzoek hun uitvoeringspraktijk heeft veranderd.
Hij begon zijn onderzoek vanuit een fascinatie voor de muziek van de Duitse componist Helmut Lachenmann. Craenen: ‘Muziek waarin een perspectiefverandering optreedt. Daarbij is niet zozeer het klankresultaat op zich van belang, maar vooral ook de condities waaronder het ontstaat. De lichamelijke actie naar het instrument toe, de inspanning die geleverd wordt, de soorten technieken die worden toegepast. Die horen ook bij de muzikale boodschap.’ Craenen wil die ‘totaalbenadering’ compositorisch betekenis geven door niet alleen de schijnwerper te richten op het klinkende product, maar op het hele muzikale proces.
Dansende pvc-buizen
Het resultaat is een soort ‘klinkende choreografie’, zoals ook bij zijn uitvoering op maandag 28 maart met pvc-buizen het geval is. ‘Ik heb een soort installatie van pvc-buizen gebouwd die wordt gecombineerd met microfoons die gaan feedbacken. Dat geluid manipuleren we door de buizen ten opzichte van de microfoons en de luidsprekers te bewegen. We hebben een muzikale constructie gemaakt die een soort choreografie wordt: zowel wij als de buizen zijn in beweging.’ Daarbij speelt Craenen ook met de identiteiten van de uitvoerders: op het ene moment gedragen ze zich als musici, op een ander moment lijken ze technici, en dan weer dansers. ‘Het aftasten van die grensgebieden staat voorop in mijn artistieke praktijk.’
Toeschouwers beïnvloeden geluid
Voor de (lichamen van de) toeschouwers voorziet hij in de toekomst ook een rol: ‘Ik heb weleens een installatie gebouwd waarbij de plek van de luisteraar invloed had op het geluid. Zo kan straks alles en iedereen participeren in het muzikale proces. Een oude droom, maar compositorisch gezien een formidabele uitdaging.’
Driedaagse promotie
Craenen houdt zondag 27 maart om 20 uur een lezing over zijn proefschrift, en op maandag 28 maart om 20 uur een uitvoering van zijn werk, beide keren in Scheltema (Marktsteeg 1). Hij verdedigt zijn proefschrift dinsdag 29 maart om 16.15 uur in het Academiegebouw. Promotor is prof. Frans de Ruiter. In alle gevallen is vooraanmelding noodzakelijk
(22 maart 2011/Malou van Hintum)