Dik twee eeuwen Leidse studentenpopulatie in kaart gebracht
Voor haar proefschrift over de Leidse studentenpopulatie tussen 1575 en 1812 dook Martine Zoeteman in het universitaire inschrijvingenregister. Na digitale bewerking van die oude bron kon ze verrassende kruisverbanden leggen tussen studie, herkomst en leeftijd van studenten door de eeuwen heen.
Studie van de Leidse studentenpopulatie
Het studentenleven was in vroeger tijden behoorlijk anders dan dat van nu. Zo genoten zestiende-eeuwse Leidse studenten het privilege van een eigen academische rechtbank en hoefden ze over bier en wijn geen accijns te betalen. Hoe zag het Leidse studentenleven er verder uit in de vroegmoderne tijd? Hoeveel studenten waren er en wat waren hun achtergronden? Martine Zoeteman deed hier onderzoek naar. Donderdag 10 februari hoopt ze bij hoogleraar universiteitsgeschiedenis Willem Otterspeer te promoveren.
M. Zoeteman-van Pelt, ‘De studentenpopulatie van de Leidse Universiteit, 1575-1812. 'Een volk op zyn Siams gekleet eenige mylen van Den Haag woonende’.'
Leiden University Press, ISBN 9789087281021, €65,95.
Nieuwe methode
Tot op heden gebruikte men in bijna alle onderzoeken over Leidse studentenaantallen de cijfers van Colenbrander, uit de jaren twintig van de vorige eeuw. Deze tellingen bevatten echter veel fouten, zoals dubbele inschrijvingen en inschrijvingen van niet-studenten. Zoeteman maakte gebruik van het Leidse album studiosorum, het inschrijvingsregister van de universiteit. Ze maakte een digitale bewerking van deze oude bron, zodat niet alleen de cijfers van Colenbrander gecontroleerd en bijgesteld konden worden, maar bovendien nieuwe kruisverbanden konden worden gelegd tussen herkomst, studierichting en leeftijd. Met verrassende uitkomsten tot gevolg.
‘Universiteit van vluchtelingen’
Zo was de Leidse studentenpopulatie vooral in de zeventiende eeuw erg internationaal: veel Duitsers, maar ook Zuidelijke-Nederlanders en Engelsen werden aangetrokken door de Leidse universiteit. Omdat buitenlanders in deze periode vooral naar Leiden kwamen door onrust in de vorm van oorlog en geloofsvervolging in eigen land, werd de universiteit ook wel ‘universiteit van vluchtelingen’ genoemd. ‘Maar’, stelt Zoeteman, ‘later nam het aantal buitenlandse studenten af en werd Leiden weer een nationale universiteit. Eind achttiende eeuw bleek zelfs dat de universiteit voornamelijk regionaal studenten trok en dus een ‘gewestelijke’ universiteit was geworden.’
Toekomstperspectief
Ook de sociale achtergrond van studenten veranderde aan het einde van de achttiende eeuw: ‘Er kwamen steeds meer mensen uit het ‘gewone volk’ studeren, terwijl tegelijkertijd de studiekosten stegen.’ Ook ontdekte Zoeteman verschillen in voorkeur voor een bepaalde studierichting per herkomst: ‘Rechten was vooral populair bij Duitsers, terwijl Engelsen meestal voor een medicijnenstudie naar Leiden kwamen.’ Zoeteman hoopt met haar gedigitaliseerde versie van het album studiosorum de deuren te openen voor verder onderzoek naar studentenpopulaties.
Groter kader
Het onderzoek van Zoeteman staat niet op zichzelf, maar past binnen het grotere kader van proefschriften over de Universiteitsgeschiedenis, naar aanleiding van het 425-jarig bestaan van de Leidse Universiteit. Promotor Willem Otterspeer schreef een integrale geschiedenis over de Leidse universiteit, twee andere promovendi schreven hun proefschriften over een tot op heden onderbelicht onderdeel van de universiteitsgeschiedenis.
Reeds verschenen boeken
- Ronald Sluijter, ‘Een analyse van de Leidse universiteit als bedrijf 1575-ca. 1800’
-
Robert-Jan van den Hoorn, ‘ De Leidse Letterenfaculteit in de XVIe en XVIIe eeuw’