Schade door schande: rapport verplichte afstand en adoptie van baby's in Nederland
Decennialang hebben ongehuwde meisjes en vrouwen in Nederland hun pasgeboren kinderen moeten afstaan. De gevolgen daarvan zijn onvoorstelbaar groot en duren tot op de dag van vandaag voort bij moeders, afstandsvaders, afgestane kinderen, en de adoptiegezinnen waarin zij opgroeiden.
Dwang om af te staan
Meisjes en vrouwen die in de periode 1956 - 1984 ongehuwd zwanger raakten, stonden onder grote druk van hun ouders, familie, hulpverleners en de samenleving om hun baby af te staan. Door de destijds geldende opvattingen over fatsoen, met schaamte en schande als gevolg, en vrees voor sociaal-economische gevolgen werd afstand van het kind vaak als enige optie gezien. Psychiaters versterkten die druk door ongehuwd zwanger zijn te duiden als een stoornis die bijna per definitie verantwoord ouderschap onmogelijk maakte.
Bij de betrokken groep meisjes en vrouwen is grote schade aangericht door de beslissingen die over hen zijn genomen. Afgestaan of geadopteerd worden kan een heel mensenleven lang grote gevolgen hebben. Bij alle besluiten rondom afstand en adoptie hadden de biologische ouders en de kinderen die erdoor geraakt werden niet of nauwelijks een stem, laat staan enige regie. Ook hierdoor is grote schade aangericht.
Dit zijn de belangrijkste uitkomsten in het rapport Schade door Schande van de onafhankelijke Commissie onderzoek Binnenlandse Afstand en Adoptie 1956 – 1984. De commissie binnenlandse afstand en adoptie bood het rapport op 19 juni 2025 aan aan de demissionair staatssecretaris Rechtsbescherming Teun Struycken. De minister van Justitie & Veiligheid gaf eind-2022 opdracht voor het onderzoek.
Lees het rapport 'Schade door Schande' en de onderliggende deelonderzoeken.
Leidse onderzoekers betrokken bij rapport
Aan het onderzoek werkten twee Leidse onderzoekers mee. Hoogleraar jeugdrecht Mariëlle Bruning was lid van de commissie binnenlandse afstand en adoptie en daarmee ook auteur van het rapport. Universitair docent geschiedenis Evelien Walhout was projectleider van het deelonderzoek naar de historische papieren bronnen in vele archieven.
Aanbevelingen
De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat erkenning, ondersteuning en individuele regie in het leven van groot belang zijn. Daarom doet de commissie binnenlandse afstand en adoptie de volgende aanbevelingen:
- Neem het onderwerp afstand en adoptie op in de Canon van Nederland.
- Sta toe dat moeders een ‘moederbrief’ aan een dossier toevoegen.
- Bevorder deskundigheid van hulpverleners en zorgmedewerkers en zorg dat die hulp te vinden is.
- Help bij het zoeken naar biologische afkomst en maak die informatie toegankelijk.
- Bied mediation en herstelbemiddeling aan in situaties van emotionele pijn en belangenconflicten.
- Geef ouders en kinderen zoveel mogelijk een stem in besluiten over familieleven.
- Garandeer dat vrouwen vrij kunnen kiezen over zwangerschap.
Meer weten?
Het rapport kreeg veel media-aandacht. Voor meer achtergrondinformatie kun je bijvoorbeeld het interview in de Volkskrant lezen met de voorzitter van de Commissie binnelandse afstand en adoptie, Micha de Winter (€).