Prijs Nationale Onderwijstalenten voor Esther Faasen: ‘Nepnieuws bestond al in de Oudheid’
Esther Faasen, onlangs afgestudeerd aan de Lerarenopleiding van het ICLON en docent klassieke talen, won de prijs Nationale Onderwijstalenten 2023 voor het voortgezet onderwijs. Zij deed onderzoek naar het effect van rondleidingen op de motivatie van leerlingen. Ook maakte ze een lessenserie over nepnieuws en complottheorieën.
Passie voor haar werk
Nadat begeleiders Sandra Karten, Anneke Wurth en Max Kusters Esther bij haar afstuderen nomineerden voor de VDV-prijs (vakdidactische verdieping) van het ICLON werd zij vervolgens voorgedragen voor de nationale prijs. Hiervoor mogen alle lerarenopleidingen studenten nomineren. Ze deed mee met haar afstudeeronderzoek naar het verschil tussen een klassieke en een interactieve rondleiding in Epidaurus (Griekenland) op de motivatie van leerlingen. Daarnaast ontwikkelde Esther een lessenserie waarin ze leerlingen via Oudgriekse teksten laat nadenken over zaken die typerend lijken voor onze tijd: complottheorieën en nepnieuws.
De jury was onder de indruk van de passie die uit haar werk spreekt: ‘Esther Faasen heeft een drive om de liefde voor haar vak over te brengen op jonge mensen.’ De lessenserie over nepnieuws en complottheorieën is ook goed te gebruiken door collega-docenten. Het onderzoek naar interactieve elementen in rondleidingen is als kader breder inzetbaar voor leraren klassieke talen om hun klassieke reizen te verrijken en de motivatie van leerlingen te vergroten. Daarnaast kan dit ook worden gebruikt door docenten in andere vakgebieden.
Twee soorten rondleidingen
Esther deed haar onderzoek tijdens de Griekenlandreis van het Stanislascollege Westplantsoen te Delft, een reis van drie weken met zeventig leerlingen van de vijfde klas.
Bij de opgraving van het heiligdom van Asklepios in Epidaurus kreeg de helft van de leerlingen een klassieke rondleiding, waarbij de gids vertelt en de leerlingen vooral luisteren. De andere helft kreeg een interactieve rondleiding met opdrachten, waarbij leerlingen meer moeten nadenken over wat ze zien.
Uit het kwantitatieve deel van het onderzoek bleek dat de motivatie van leerlingen bij beide typen rondleidingen ongeveer hetzelfde was. Wel kwam hieruit naar voren dat de rondleider bij de klassieke rondleiding een belangrijke rol speelt, terwijl dit bij de interactieve rondleiding minder het geval is. Uit het kwalitatieve deel bleek echter dat een interactieve rondleiding als leuker en interessanter werd ervaren. Ook hechtten leerlingen die een interactieve rondleiding gevolgd hadden meer waarde aan het bezoek van de opgraving. Daarom beveelt Esther aan om in de toekomst in te zetten op interactieve elementen in rondleidingen en de professionalisering van rondleiders.
Nepnieuws bij Herodotos
In het hedendaagse onderwijs in de klassieke talen wordt verwacht dat docenten teksten actueel maken door ze in verband te brengen met de actualiteit of het persoonlijk leven van de leerlingen. Voor de bovenbouw maakte Esther een lessenserie over het verhaal over valse Smerdis van Herodotos. Het verhaal gaat als volgt: Koning Kambyses heeft ooit een droom gehad dat Smerdis aan de macht komt. Hij denkt dat dit zijn broer Smerdis is en laat hem daarom doden. In het verhaal van Herodotus komt een bericht dat Smerdis, de broer van Kambyses, aan de macht is. Dit kan echter niet, want hij is immers dood. Uiteindelijk blijkt een andere Smerdis aan de macht te zijn die heel erg op de broer van Kambyses lijkt. Het blijkt dat er nepnieuws wordt verspreid en er is een complot om de macht van Kambyses over te nemen.
Esther liet de leerlingen de tekst ook samenvatten in de vorm van Twitterberichten, omdat via dit medium vandaag de dag veelvuldig nepnieuws wordt verspreid. Daarnaast dachten leerlingen na over de vraag of nepnieuws nu of in de Oudheid gevaarlijker was. Een groot verschil is dat nepnieuws zich tegenwoordig sneller verspreidt.
Niet stoffig
Een van de mooie dingen van haar vak vindt Esther dat klassieke teksten nog steeds betekenis hebben voor het dagelijks leven. ‘Alle thema’s van nepnieuws tot #metoo kun je eraan koppelen. Een voorbeeld is het thema propaganda: wat Julius Caesar schreef was vooral zelfverheerlijking. Dat kun je in de les dan weer vergelijken met hedendaagse conflicten.’ Je leert bij klassieke talen niet alleen een taal, maar je leert ook een hele cultuur kennen.
Contact met leerlingen vindt Esther het leukste van lesgeven. De bovenbouw is vakinhoudelijk interessanter, want je leest originele teksten in de klas. Het leuke aan de onderbouw is dat leerlingen heel enthousiast zijn. ‘Je bent altijd op zoek naar hoe je het vak aansprekend kunt maken, het laat leven, zodat het niet stoffig is.'
Vraag advies aan collega's
Lesgeven geeft Esther veel voldoening: ‘Je krijgt meteen iets terug, je hebt de leerlingen iets geleerd. Bovendien is geen dag hetzelfde, er is altijd wat te beleven op school.’
Beginnende leraren raadt ze aan om vooral niet te denken dat je alles zelf moet oplossen. ‘Vraag advies aan je collega’s. Door erover te praten kom je al verder. Er blijkt dan vaak ook veel wel goed te gaan.’ De school moet wel zorgen voor goede begeleiding van starters, bijvoorbeeld met bijeenkomsten om ervaringen uit te wisselen.
Studenten van de lerarenopleiding raadt ze aan om zoveel mogelijk uit de opleiding te halen en goed gebruik te maken van de begeleiding. ‘En kies voor je onderzoek een onderwerp dat je zelf heel leuk vindt!’
Toelichting bij de nominatie door de begeleiders van Esther
‘Esther koos een heel origineel en relevant onderwerp voor haar praktijk: rondleidingen voor leerlingen op archeologische opgravingen. Zij werkt op een school waar de klassieke reis zowel op inhoudelijk vlak als qua tijd (3 à 4 weken (!)) een belangrijk onderdeel van het curriculum vormt. Ze greep dan ook de kans om de excursie naar Griekenland nog waardevoller te maken door daar haar onderzoek uit te voeren.
Het onderwerp is ook direct relevant voor classici en docenten van andere vakken in het hele land. Excursies vormen op veel gymnasia(le afdelingen) een belangrijk onderdeel van het leerplan. Maar er is nog maar heel weinig onderzoek naar de beste aanpak van dit soort excursies en zeker voor deze jonge doelgroep.
Wij zien dan ook mogelijkheden om de resultaten van de verdieping te delen met andere docenten Klassieke Talen.’
Fotografie: Feike Faase