Testbewijs moet samenleving heropenen, maar ten koste van wat?
De Tweede Kamer stemde op 11 mei in met een wet die het mogelijk maakt om sectoren eerder te openen met het gebruik van toegangstesten. Politiek filosoof Josette Daemen is kritisch over de nieuwe wetgeving. ‘Dat we meegroeien met de maatregelen wil nog niet zeggen dat ze ook wenselijk zijn.’
In het NOS Journaal was u onlangs kritisch over de mogelijke invoering van testbewijzen. Maar waarom zouden we het niet doen als het onnodige slachtoffers kan voorkomen?
‘Dit gaat over het spanningsveld tussen zekerheid en vrijheid. De overheid wil COVID-slachtoffers voorkomen, en bouwt met deze testbewijzen dus extra veiligheid in. Maar die zekerheid gaat ten koste van onze vrijheid om gewoon deel te nemen aan de samenleving zonder ons constant te moeten laten testen, zoals we die hadden vóór de coronacrisis. Beperkingen van vrijheid omwille van veiligheid kunnen te rechtvaardigen zijn, maar ik denk wel dat het belangrijk is om de waarde van vrijheid niet uit het oog te verliezen op het moment dat het oog in de politiek toch vooral op veiligheid is gericht.’
Toch voel ik me veiliger op een festival waar iedereen negatief getest is.
‘Dat is logisch. Maar we moeten bij elke vrijheidsbeperkende veiligheidsmaatregel wel goed nadenken of we die echt willen. De literatuur is namelijk duidelijk: als een bepaalde ontwikkeling eenmaal wordt aangemerkt als veiligheidskwestie, dan worden de bijbehorende maatregelen niet zo gemakkelijk meer teruggedraaid. Daarbij moeten we ons elke keer opnieuw afvragen of een maatregel proportioneel is. Ook de gewone griep maakt iedere winter slachtoffers, dus waarom zouden we niet permanent een mondkapje blijven dragen? En de avondklok heeft als bijvangst dat het heel wat woninginbraken voorkomt. Kortom, met bijna iedere strenge maatregel valt wel een risico uit te bannen. Maar volledige veiligheid is een illusie. Dus de vraag is iedere keer: staan de kosten wel in verhouding tot de baten? En wat doet dit met onze vrijheid?’
Bedoelt u daarmee dat de overheid deze strenge maatregelen willens en wetens in stand houdt om andere risico’s uit te bannen?
‘Zeker niet, dat zou een complot impliceren. Wat ik bedoel te zeggen: we moeten uitkijken dat we niet richting een meer gecontroleerde samenleving bewegen zonder dat we dat eigenlijk willen. Neem de toestand in de Chinese stad Wuhan aan het begin van de coronacrisis. Toen konden we ons in Nederland niet voorstellen dat we enkele maanden later ook hier zulke lockdowns zouden hebben. Inmiddels hebben we maanden van avondklok achter de rug. Maar dat we gemakkelijk meegroeien met de maatregelen wil nog niet zeggen dat die maatregelen ook op de lange termijn wenselijk zijn. Ze kunnen op een bepaald moment te rechtvaardigen zijn, maar we moeten blijven onthouden waarom we ze aanvankelijk zo dystopisch vonden.’
Is er wel een alternatief voor de testbewijzen?
‘Naarmate de vaccinatiecampagne vordert, vermoed ik dat het over niet al te lange tijd weer mogelijk gaat zijn om de samenleving stukje bij beetje te openen zonder dat er grote uitbraken plaatsvinden. Met de nieuwe testbewijzenwet kunnen bepaalde sectoren net iets eerder open, vanaf 1 juni. Waarom zouden we voor die korte tussenperiode een systeem optuigen waar we misschien niet zomaar meer vanaf komen?’
Lees ook: Biologie-alumnus nauw betrokken bij Janssen-vaccin
Als lead van de Janssen Campus in Nederland was alumnus Bart van Zijll Langhout nauw betrokken bij de ontwikkeling van het vaccin. 'Ik heb een sterke Leidse trots!'