Bijeenkomst onderzoeksgroep Conflictoplossende Insituties en maatschappelijk veld
Op donderdag 29 oktober 2020 vond een digitale bijeenkomst plaats tussen de trekkers van de onderzoeksgroep Conflictoplossende Instituties en het maatschappelijk veld.
De Universiteit Leiden, de Radboud Universiteit en de Universiteit Utrecht werken samen binnen deze onderzoeksgroep als onderdeel van het Sectorplan Rechtsgeleerdheid. Deze groep doet onderzoek naar twee tegenstrijdige maatschappelijke ontwikkelingen die om fundamentele herbezinning van onze kijk op conflictoplossende instituties vragen. Ten eerste verlangt het publiek voor grote en nieuwe maatschappelijke problemen snelle en effectieve oplossingen. Ten tweede leeft onder de bevolking de gedachte dat instituties de voeling met hun leefwereld kwijt zijn door toenemende ontoegankelijkheid, fragmentering en polarisering.
De bijeenkomst is georganiseerd om te inventariseren in hoeverre de al lopende onderzoeksprojecten aansluiten bij de behoeften in het maatschappelijk veld. Daarnaast werd aan de deelnemers de vraag voorgelegd hoe de onderzoeksresultaten naar het maatschappelijk veld kunnen worden gecommuniceerd en op welke prangende vragen de groep zich in de toekomst kan richten.
Een divers gezelschap gezelschap stakeholders sloot zich aan bij de trekkers van de onderzoeksgroep van de drie betrokken universiteiten. Vanuit de rechtspraak waren er vertegenwoordigers van de Raad van State, de Centrale Raad voor Beroep, het Gerechtshof Den Bosch en de Rechtbank Den Haag aanwezig. Daarnaast schoven er deelnemers aan vanuit de Autoriteit Consument & Markt, het Centre for Sustainable Justice, het Centrum voor Conflictoplossing, The Hague Institute for Innovation of Law, het Openbaar Ministerie en de Nederlandse Orde van Adovcaten aan. Ook het ministerie van Binnenlandse Zaken en dat van Buitenlandse Zaken waren present.
Perspectief van de burger
Alex Brenninkmeijer, lid van de Europese Rekenkamer en voormalig Nationale ombudsman, en Nico Verheij, voorzitter van de Vreemdelingenkamer van de Afdeling bestuursrechtspraak, hielden elk een referaat over het al lopende en voorgestelde onderzoek van de onderzoeksgroep. Het belang en de tijdigheid van het project werden unaniem onderschreven. Met name Brenninkmeijer deed een oproep het perspectief van de burger radicaal centraal te stellen. Andere deelnemers sloten zich bij deze oproep aan. Denk bottom up en besteed aandacht aan bottom-up initiatieven, was het devies. Kijk verder dan het juridisch paradigma. Bepaalde ontwikkelingen op het gebied van alternatieve conflictoplossing laten zich lastig duiden waanneer zij enkel worden bezien vanuit het oogpunt van de rechtspraak. Soms ontstaat er conflictoplossing tussen partijen waarbij de overheid, en dus ook de rechtspraak, niet langer een rol speelt. Vraag je af wat rechtszoekenden nu eigenlijk aan rechtspraak hebben.
Door verschillende deelnemers werd het belang van het Europese en internationale perspectief benadrukt. Verheij wees nog eens op de grote invloed die de Europese hoven hebben op de nationale conflictoplossers en in het algemeen werd benadrukt dat de Nederlandse ontwikkelingen alleen kunnen worden begrepen door de internationale context erbij te betrekken. Tot slot benadrukten de deelnemers dat de coronacrisis heeft laten zien dat digitalisering allerlei kansen biedt om conflictoplossing efficiënter te laten verlopen. Naar dat laatste punt doet de onderzoeksgroep overigens al onderzoek, in het kader van een door ZonMw gefinancierde multidisciplinaire studie naar de impact van de huidige crisis op de rechtspraak en de positie van kwetsbare rechtszoekenden.