Wat misdaadnieuws ons kan leren over de geschiedenis van vrouwen
Hoe kun je leren over de geschiedenis van vrouwen als ze ondervertegenwoordigd zijn in geschiedenisbronnen? Kijk naar berichtgeving over misdaad, zegt Clare Wilkinson, promovenda op het gebied van gender en geschiedenis. ‘Historisch misdaadnieuws geeft een kijkje in vergeten groepen.’ Wilkinson verdedigt haar proefschrift op 23 april.
Drama in the Dailies
‘Klassieke geschiedenis gaat altijd over de bovenlaag van de maatschappij, zegt Clare Wilkinson, ‘de “belangrijke mensen”. Dus als je meer wilt weten over mensen uit andere lagen van de bevolking, heb je daar weinig aan. Maar als je misdaadnieuws uit oude kranten erbij pakt, zijn alle lagen van de bevolking vertegenwoordigd.’ Historica Clare Wilkinson promoveert op haar onderzoek ‘Drama in the Dailies: Violence and Gender in Dutch Newspapers, 1880 – 1930’ waarin ze onderzocht hoe berichtgeving over misdaad veranderde tijdens de opkomst van de massamedia, eind 19e en begin 20e eeuw.
Veranderende verhoudingen
‘Ik denk dat onderzoeken als deze erg belangrijk zijn omdat het een inzicht geeft in de verhoudingen tussen mannen en vrouwen en de veranderingen hierin door de geschiedenis’, zegt Wilkinson. Onder historici is een grotere discussie gaande die kijkt naar de veranderende opvattingen over geweld. Wilkinson: ‘Een van de voornaamste redenen dat ik startte met dit onderzoek was dat ik wilde reageren op die discussie. Die stelt onder andere dat er vanaf de 19e eeuw steeds minder tolerantie was voor geweld door mannen tegen vrouwen en kinderen en dat mannen er hierdoor ook steeds strenger voor veroordeeld werden.’
Misdaad in de massamedia
De periode die Wilkinson onderzocht voor haar onderzoek, eind 19e eeuw tot net voor de Tweede Wereldoorlog, was een periode van grote verandering in de Nederlandse samenleving. Door de opkomst van de massamedia, werden kranten niet meer alleen door een kleine groep zakenmannen gelezen, maar steeds meer ook door arbeiders en vrouwen. Langzaamaan worden vrouwen ook gezien als belangrijke consument en dit zie je terug in de berichtgeving, ook in die over misdaad. Wilkinson: ‘Je ziet dat er in deze periode langzaamaan meer aandacht komt voor misdaad waar specifiek vrouwen slachtoffer van zijn: huiselijk geweld en seksuele misdrijven.’
Incidenten en 'liefdesdrama's'
Toch is er een wezenlijk verschil tussen nieuwsberichtgeving over misdrijven tegenover vrouwen van nu en toen, zegt Wilkinson: ‘Als tegenwoordig een meisje wordt vermoord door haar vriend, zie je dat er in het nieuws gelijk vragen gesteld worden als “hebben de instanties wel genoeg bescherming geboden? Had dit voorkomen kunnen worden?” Vroeger was hier geen sprake van.
‘De maatschappelijke discussie zoals je die nu ziet in de #Metoo-beweging, waarin wordt gekeken naar wat de maatschappij kan doen om machtsmisbruik te beteugelen, was toen ondenkbaar. Misdaden werden als incidenten voorgesteld, en soms als entertainment. Ook werd mishandeling van vrouwen vaak geromantiseerd, ze noemden dat dan ‘liefdesdrama’s’: de man was zó verliefd, hij kon zich niet inhouden.’
Een genuanceerder beeld
De bredere discussie over veranderende geweldsnormen in de maatschappij verdient meer nuance, concludeert Wilkinson na haar onderzoek. ‘Ik heb ontdekt dat aan bepaalde vormen van geweld inderdaad steeds meer aandacht werd besteed in de media en dat de sympathie in die berichtgeving steeds meer naar de vrouw opschoof. Maar omdat het nog vaak als crime passionnel werd neergezet, een misdaad vanuit liefde, leidde dit niet tot een strengere veroordeling van de mannelijke dader. En bij partnergeweld, zeker als het om een mannelijke dader uit de middenklasse ging, was er nog steeds veel sympathie voor de man.’
Over Clare Wilkinson
De Engelse Clare Wilkinson studeerde begin jaren ’80 Economie aan de Universiteit van Cambridge en Statistiek aan de Universiteit van Kent. Na een lange carrière in de Economie, onder andere in Nederland, deed ze in 2011 een masteropleiding Geschiedenis, waarin ze ook met de geschiedenis van de criminaliteit te maken kreeg. Voor haar promotieonderzoek besloot ze twee grote interesses samen te voegen: gender en de geschiedenis van de misdaad. Haar promotieonderzoek doet ze bij Manon van der Heijden en Ariadne Schmidt.
Afbeeldingen: Clare Wilkinson