Vrouwelijke seksualiteit in tijden van social media
Milou Deelen (24) werd in Nederland in korte tijd dé voorvechtster van openheid over seksualiteit door vrouwen. Het is haar duur komen te staan maar ze ontmoet ook zoveel instemming, lof en steun dat ze niet opgeeft. In de Annie Romein Verschoorlezing, waarmee de Universiteit Leiden Internationale Vrouwendag viert, legde ze op 5 maart uit wat haar drijft.
Hoogleraar Judi Mesman, voorzitter van de Annie Romein Verschoorcommissie van de Universiteit Leiden, moest er in het Groot Auditorium om lachen: 'Er zijn vanavond op de kansel van deze zaal héél veel woorden uitgesproken die hier nog nooit zijn gehoord!' En zo was het ook.
Shitstorm
Hoer / Slet / Daar moet een lul in / Ik kom je verkrachten / Dom mokkel / Pijpwijf. Dit is nog maar een kleine selectie uit de ‘shitstorm’ die Milou Deelen over zich heen kreeg toen ze in 2015 een filmpje op Facebook postte waarin ze slutshaming aan de kaak stelde en haar eigen seksualiteit opeiste als iets van háár. Het is bijna een miljoen keer bekeken.
Het begon toen Deelen in Groningen Europese talen en culturen ging studeren en lid werd van het studentencorps Vindicat. Daar werd in de ontgroeningstijd tegen alle mannen geschreeuwd dat ‘alle vrouwen hoeren zijn’ en dat ‘je er zoveel mogelijk moet neuken’. Vrouwen werden gemaand ‘zich te gedragen’.
Averechts effect
Deelen deed wat veel studenten doen als ze op zichzelf gaan wonen: haar seksualiteit ten volle verkennen en beleven. Het verschil met anderen was dat ze er heel open over was. Hoewel vriendinnen haar waarschuwden dat ze zo ‘een naam’ zou krijgen, ging ze ermee door. ‘Ik zag eerlijk niet waarom ik niet open over seks zou mogen praten en jongens wel.’ Maar het ging zich tegen haar keren, ze werd mikpunt. In het eerste jaar schreef een jongensdispuut over ‘het laagste meisje van het jaar’, wat wilde zeggen: de grootste slet. Een traditie was dat. Deelen was de pineut: ‘Tientallen jongens zongen herhaaldelijk dat ik een hoer was. En in een corpsboekje stond dat je mij kon doen voor een pakje peuken en een Smirnoff ICE.’
Schaamte
Deelen hield zich groot maar voelde zich ten diepste vernederd. Dat was ook zo toen haar jaarclub van zestien meisjes zich voor een ouderejaarscommissie moest opstellen van ‘hoog’ naar ‘laag’. Haar jaarclubgenoten manoeuvreerden haar naar de ‘laagste’ plaats, ‘want jij kunt daar tegen’. Dat ze ook seks met vrouwen ging verkennen, maakte het er allemaal niet beter op. Maar ze realiseerde zich wel iets belangrijks: ze schaamde zich niet over haar lustgevoelens en haar vrije omgang met seks, maar over de reacties, de manier waarop ze werd neergezet.
Testosteronbommen
‘Slutshaming komt overal voor’, zegt Deelen, ‘maar ik ken geen plek waar het zo erg is als bij de corpora. Ik denk dat dat komt omdat er ouderwetse waarden heersen, sterke ideeën over hoe je je als man of vrouw moet gedragen. Mannen zijn wandelende testosteronbommen, veroveraars, anders zijn ze pussy’s of homo’s. Openlijk gay is natuurlijk niemand. Vrouwen drinken wel veel bier maar zijn kuis, netjes en mogen niet te gretig zijn in hun uitingen over seks. Ik ben ervan overtuigd dat deze rollen ons zijn opgelegd. Het zit niet in mijn vrouw-zijn, niet in mijn lijf en niet in mijn hormonen dat ik passief zou moeten zijn. Het is een sociaal construct.’
Gescheld maar ook steun
Uit verzet maakte ze drie jaar geleden eenvoudig filmpje over slutshaming. ‘Vervolgens werd ik door types die ik niet kende uitgescholden voor hoer en uitgemaakt voor een slet die haar verdiende loon kreeg. Er verschenen foto’s van piemels op mijn telefoon, ik werd door jongens gebeld en in groepsapps gezet. Je wilt toch aandacht? Nou, dan kun je die krijgen ook. Geen Stijl postte een foto van mij met de vraag wie mij zou willen ‘doen’. Er werden nepaccounts aangemaakt met persoonlijke informatie over mij en mijn familie. Laf, al die anonieme reacties. Mensen denken vaak dat online uitgescholden worden minder erg is maar ik vond het juist intimiderend dat het zich allemaal online en anoniem afspeelde. Maar er waren ook ontroerende berichten, zoals van vaders die mij bedankten omdat ik de wereld een beetje beter maakte voor hun dochters.’
Urgentie
Wat haar voortdrijft is de urgentie om bekend te maken hoe vrouwen zich voelen onder al het gekoeioneer. Via communities op social media wordt ze voortdurend gesterkt in haar strijd en ook om zich heen zijn er voldoende medestanders om pal te blijven staan. Ook mannen, die ze een spiegel voorhield. Ze noemt zichzelf een intersectioneel feminist. Dat staat voor de overtuiging dat onderdrukkende structuren niet los van elkaar staan aangezien, naast gender, ook ras, etniciteit en religie een rol spelen. Met de #MeToo-beweging is ze blij en de veroordeling van Harvey Weinstein was reden voor een feestje.
Onveilig in Groningen
Deelen voelde zich niet langer veilig in Groningen en ging terug naar Amsterdam waar ze geboren en getogen is. Daar zette ze haar strijd voor. Ze ging zich verdiepen in het feminisme (ze noemt zich nu fier feminist) en ging aan de slag als journalist, voor tijdschriften als LINDA.meiden, Glamour, VIVA en Grazia en voor het wereldwijde millennial-platform VICE. Binnenkort schrijft ze voor het eerst een artikel voor de Volkskrant. En de voorvallen blijven komen. Ze vertelt hoe ze, toen ze een baantje als serveerster had, onder haar rokje werd gefotografeerd en hoe die foto op social media werd verspreid en snoeihard becommentarieerd. En hoe hetzelfde gebeurde toen ze topless danste op een boot in de Gay Pride – want mannen mogen hun tepels ook laten zien. Maar geen denken aan om niet meer te doen wat ze doet.
Kijken bij de zee
Mieke Verloo, hoogleraar Politicologie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en permanent Fellow aan het Institute for Human Sciences in Wenen, trad op 5 maart op als referent. Ze onderzoekt gender in de politiek. Verloo zei dat ze geraakt was door ‘het verhaal van de geboorte van een feminist van nu’ en Deelens openheid zeer waardeerde.
Verloo vergeleek de diverse feministische golven met elkaar. Een verschil met de tweede feministische golf in de jaren zeventig noemde ze bijvoorbeeld het optrekken in groepen – die elkaar soms bestreden. Dat was anders dan de virtuele communities van nu. Ook wilden de groepen verandering van bestaande wetten en daarnaast nieuwe wetten en regels. En dat kregen ze voor elkaar. Van Deelen begrijpt ze dat die nu vooral uit is op bekendmaking en bewustwording. En dat die niet van een golf wil spreken omdat zo'n golf voorbij gaat. ‘Maar alles gaat voorbij’, zei Verloo. ‘Alleen geldt voor golven dat er telkens weer een nieuwe komt. Ga maar kijken bij de zee.’
Voorbij de schaamte
Verloo ging ook in op ‘schaamte’. Daarbij refereerde ze aan het boek ‘De schaamte voorbij: een persoonlijke geschiedenis’, een Nederlandse feministische klassieker uit 1976 van Anja Meulenbelt, die veel stof deed opwaaien. ‘Wil je iets veranderen, laat Meulenbelt zien, dan moet je aan je schaamte voorbij gaan’, zei Verloo, ‘en ik zie dat Milou dat ook durft.’ Ze liet zien dat de vrouwengeschiedenis zich steeds herhaalt maar in verschillende verschijningsvormen, met andere daders, andere slachtoffers en andere omstandigheden. Blijvend zijn de elementen dubbele moraal, onderdrukking, ongelijkheid, intimidatie en sociale controle.‘
Deelen zei dat haar vaak wordt gevraagd of ze weer hetzelfde zou doen als ze geweten wat haar te wachten stond. ‘Mijn antwoord daarop is altijd en volmondig: JA.’ Een enorm applaus viel haar ten deel.
Tips van Mieke Verloo
- Emma Goldman-podcasts. Emma Goldman (1869-1940) was een Amerikaanse anarchist/feminist. Lees ook dit artikel over haar.
- 'De schaamte voorbij' van Anja Meulenbelt (1976) staat integraal op dbnl
- Werk van de - ook scherp bekritiseerde - intersectioneel feminist Gloria Wekker, emeritus hoogleraar Universiteit Utrecht
Tekst: Corine Hendriks
Foto's: Monique Shaw
Mail de redactie