Vier maanden in een hogedrukketel voor een maatschappelijke oplossing
In de Nationale DenkTank broeden twintig jonge academici vier maanden lang op een oplossing voor een maatschappelijk probleem. Gesprek met twee Leidse alumni.
De Nationale DenkTank, die bestaat sinds 2005, is uitgegroeid tot een begrip. Dat komt doordat de twintig deelnemende, superslimme, jonge academici toegang hebben tot politici, captains of industry en andere invloedrijke personen. Dat biedt hen input en tegelijkertijd zorgt het voor draagvlak voor de oplossingen die ze bedenken. Die oplossingen zijn altijd praktisch en concreet.
Driehonderd alumni
Elk jaar kiest de Nationale DenkTank - een onafhankelijke stichting - een maatschappelijk vraagstuk dat gerelateerd is aan een van vier maatschappelijke gebieden: Zorg & gezond, Leren & onderwijs, Duurzaamheid, en Sociale innovatie. Dit jaar is het thema: hoe realiseren we een digitale samenleving, die gezond, weerbaar, inclusief en eerlijk is? Twintig jonge academici - het mogen ook masterstudenten zijn - sluiten zich vier maanden - van medio augustus tot medio december - op in een pand van de Universiteit van Amsterdam om daar onder hoge druk eerst een analyse te maken van het probleem aan de hand van data en rapporten, en vervolgens een stuk of tien concrete (deel)oplossingen te bedenken. Zowel het niveau als het tempo ligt hoog.
Op 12 december presenteert de Nationale DenkTank de oplossingen. De deelnemers beslissen na afloop zelf of ze verder gaan met het uitwerken van hun oplossing, en zo ja, in welke vorm. De stichting stimuleert het wel. Zo organiseert zij elk jaar in het voorjaar een weekend om te helpen met de implementatie van oplossingen, zie het kader voor een aantal resultaten. De DenkTank heeft intussen ongeveer driehonderd alumni die overal in de maatschappij posities bezetten en ook kunnen bijdragen aan de implementatie. De vele betrokken partners zoals bedrijven, filantropische instellingen en politici spelen daarbij eveneens een rol. De partners, waarvan de Universiteit Leiden er een is, helpen de deelnemers in het begin met het aanscherpen van hun onderzoeksopdracht, fungeren als aanspreekpunt en zijn vaak ook medefinancier van de stichting.
Wat is leuk aan meedoen aan de Nationale DenkTank?
Bruno Verdam heeft rechtsfilosofie gestudeerd in Leiden en rondde daarna een tweede master Aansprakelijkheidsrecht af in Utrecht. Na zijn deelname aan de Nationale DenkTank begint hij daar aan een promotietraject. ‘Het is bijzonder dat je de kans krijgt om aan de slag te gaan met maatschappelijke onderwerpen. Je staat met je voeten in de modder, gaat naar congressen en beurzen en interviewt heel veel experts. Enorm stimulerend! En ik ben de enige jurist in de groep, dat is voor de verandering ook wel eens leuk. Wat betreft het thema: ik heb het idee dat digitalisering zo veel groter is dan wij denken en dat het hoog tijd is om indringend na te denken over de maatschappelijke gevolgen.’
Lieke Groen is in augustus 2019 in Leiden afgestudeerd in zowel de psychologie als de filosofie en werkte ook al als docent bij de Leidse opleiding Psychologie. Na afloop van de periode bij de Nationale DenkTank gaat ze op zoek naar een baan. ‘Het leek me heel leuk om met een groep ambitieuze mensen vanuit allerlei disciplines na te denken over een maatschappelijk vraagstuk. Dat interdisciplinaire heb ik tijdens mijn studietijd in Leiden al geprobeerd op te zoeken door twee studies met elkaar te combineren, maar ik merkte dat ik bij beide opleidingen gelijkgestemden opzocht. Bij de DenkTank heb je automatisch zo'n twintig verschillende perspectieven - cruciaal voor het goed kunnen oplossen van een probleem en urgent in tijden van echokamers en filterbubbels. En daarbij probeer je echt iets te veranderen, daar was ik na al dat studeren ook wel aan toe.’
Welke vaardigheden die je al had zet je in, welke nieuwe heb je sinds augustus geleerd?
Bruno: 'In mijn studie leerde ik heel goed analytisch nadenken: wat zijn de relevante factoren, wat zijn de verbanden en hoe verhouden zaken zich tot elkaar? Wat soms minder aan bod kwam is heel intensief samenwerken en efficiënt werken onder hoge druk. Dat moet hier allebei. En we moeten ons onderzoek voortduren omzetten in output. Die vaardigheden zijn heel nuttig. We zijn ook veel bezig met persoonlijke ontwikkeling, met feedback, communicatie, teamwork en persoonlijk leiderschap, wat grotendeels nieuw is voor mij. En naast dit alles doen we een mindfulness-traject van acht weken waarin de aandacht uitgaat naar de mentale balans. De technieken die we leren om problemen op te lossen zijn heel waardevol: die kun je stiekem overal toepassen.’
Lieke: ‘Ik houd ervan om vraagstukken helemaal te doorgronden en volledig in kaart te brengen. Wat ik nu leer is hoe belangrijk het is om niet alleen te denken maar ook te doen: de straat opgaan, mensen spreken en spontaan iemand bellen om te sparren. Dat is allemaal heel waardevol bij het oplossen van een bepaald probleem. En de druk om snel en efficiënt te werken heeft me geleerd dat dat eigenlijk ook prima kan zonder dat het ten koste hoeft te gaan van de kwaliteit. Daar ga ik nog veel plezier van hebben.’
Gevraagd naar de meerwaarde van deelname aan de Nationale DenkTank zegt Bruno: ‘Verschil maken in de maatschappij.’ En Lieke: ‘In zo’n gedifferentieerde groep word ik me ervan bewust hoe ik zelf werk, wat ik belangrijk vind en waar ik goed in ben.’
Heb je enig idee of en hoe jullie oplossingen worden gebruikt straks?
Bruno: ‘We proberen onze de oplossingen zo mogelijk ook echt te implementeren. Eigenlijk ben je dus nog niet klaar na die vier intensieve maanden. En dat gaat best vaak goed (zie kader-red). De Nationale DenkTank probeert ook beleid te beïnvloeden. Dat is wat minder direct zichtbaar maar een paar jaar geleden heeft de DenkTank er bijvoorbeeld op ingezet niet meer te spreken van laag- en hoogopgeleid maar van praktisch en theoretisch opgeleid. Nu is die omslag daadwerkelijk gerealiseerd.
Lieke: ‘Een belangrijk aspect van onze analyses is dat we ons steeds zo goed mogelijk proberen te verplaatsen in de specifieke personen die een probleem ervaren. Wie zijn ze, wat zeggen ze, wat doen ze en waar hebben ze behoefte aan? Dat zijn belangrijke uitgangspunten voor onze analyses en de oplossingen die we bedenken, waardoor de kans groter is dat ze ook daadwerkelijk aansluiting zullen vinden.’
Hoe is het om met zijn twintigen zo intensief met zo’n groot project bezig te zijn?
Bruno: ‘Enorm gezellig, dynamisch en inspirerend! We lachen veel samen. Elke donderdagavond geven we elkaar presentaties en de resultaten zijn telkens weer enorm indrukwekkend. Iedereen heeft echt zijn eigen talent en het is heel leuk om te zien wat daar allemaal uit voortkomt.’
Lieke: Het is inderdaad erg gezellig en ik woon voor de duur van het project zelfs met enkele andere deelnemers samen. Het leert me veel over groepsprocessen, wat ik vanuit mijn achtergrond als Sociaal en Organisatiepsycholoog heel interessant vind. DenkTankers hebben over het algemeen een sterke mening, die ze doorgaans ook uiten en zijn niet wars van een beetje discussie. Van het broodbeleg op de lunchtafel tot de visie van de DenkTank, we gaan er graag over in discussie en tuigen zelfs allerhande stemprocedures op om tot gedragen beslissingen te komen...'
Allerlei bekende en minder bekende initiatieven komen voort uit de Nationale DenkTank.
- De nu lopende SIRE-campagne ‘Waardeer het. Repareer het’. Deze campagne werd in 2018 bedacht in het kader van het thema Versnelling van de invoering van de circulaire economie. Een minder zichtbaar resultaat is dat de oplossingen die de Nationale DenkTank aandroeg, zijn opgenomen in het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie 2019-2023 van het ministerie van Infrastructuur.
- Doneer je netwerk (2017): een groep mensen stelt hun netwerk open voor iemand met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het doel is: deze persoon in contact brengen met werkgevers met het oogmerk dat er een baan uit rolt. Nu ook gebruikt om nieuwkomers in Nederland aan werk te helpen.
- Hack je les (#Les, 2016) is een methode om met hulp van een coach het onderwijs met leerlingen samen te bespreken en te verbeteren.
- Brede BrugklasBonus (2015): stimulans om leerlingen van verschillende niveaus bij elkaar te plaatsen met als doel kansengelijkheid onder leerlingen te verbeteren. In Amsterdam is dit jaar € 3.5 miljoen uitgetrokken voor de (her)invoering ervan.
- OnzeLes (2015), een app waarbij leerlingen op constructieve wijze direct feedback kunnen geven aan hun docent. Ruim 2000 docenten gebruiken inmiddels deze app om de kwaliteit van hun onderwijs te verbeteren.
- Het bedrijf Pacmed (2014) helpt huisartsen, op basis van heel veel data van anonieme patiënten en met behulp van machine learning software, een diagnose te stellen en een behandeling te kiezen. Onlangs heeft Pacmed zijn vleugels ook naar de ziekenhuiswereld uitgeslagen via een langjarige samenwerkingsovereenkomst met het Amsterdam UMC.
- De Advieswinkel (2013) in Amsterdam is een laagdrempelige voorziening waar iedereen terecht kan voor praktisch psychisch advies, gerund door gevorderde psychologiestudenten.
Het logo van de Nationale DenkTank verbeeldt de drie-eenheid Concrete oplossingen, Maatschappelijke impact en de Kracht van jonge denkers.
Tekst: Corine Hendriks
Mail de redactie