Nationale Wetenschapsagenda steunt vijf ‘Leidse’ publiek-private projecten
De Nationale Wetenschapsagenda (NWA) maakt vandaag bekend zeventien onderzoeksprojecten te steunen met in totaal 61 miljoen euro. Bij vijf projecten zijn onderzoekers van de Universiteit Leiden of LUMC betrokken. Alle projecten zijn interdisciplinaire samenwerkingsverbanden tussen publieke en private partijen die maatschappelijke en wetenschappelijke doorbraken binnen bereik willen brengen.
1) Plakbolletjes spuiten in plaats van chemische bestrijdingsmiddelen
Hoogleraar Evolutionaire plantenecologie Peter Klinkhamer was al een tijd op zoek naar chemici om hem te helpen zijn idee waar te maken: de kleverige bolletjes namaken die sommige planten uit klierharen laten vrijkomen om hun vijanden, bijvoorbeeld tripsen en andere insecten, af te weren. ‘Toen ik eind 2017 de Nationale Wetenschapsquiz aanzette, stelde net kandidaat Marleen Kamperman zich voor. Ze zei dat ze met kleverige stoffen werkte, geïnspireerd door de natuur. Ik heb haar meteen gemaild, en nu hebben wij deze beurs gekregen.’
Chemische insecticiden worden steeds meer verboden vanwege hun ecologische nadelen. Spuiten met plakkende bolletjes die onschadelijk en goed afbreekbaar zijn, kan een uitstekend alternatief worden. Klinkhamer: ‘De eerste resultaten zijn positief. Ik hoop over een tot twee jaar bolletjes te hebben die in productie kunnen. Daarna willen we ook de vluchtige stoffen gaan namaken die in de natuur vrijkomen uit die bolletjes. Die stoffen kunnen giftig zijn voor de vijanden van planten, of de vijanden van die vijanden aantrekken. Lieveheersbeestjes bijvoorbeeld, om bladluizen te komen opeten.’
Marleen Kamperman, inmiddels hoogleraar Materiaalkunde in Groningen, betrok ook chemici uit Wageningen bij het project, dat nu zo’n 1,6 miljoen subsidie krijgt. ‘De kennis van ons allemaal is onmisbaar voor ons doel.’ Verder helpt de Aeres Hogeschool contacten met landbouwers te leggen en moeten de betrokken bedrijven het op de markt brengen.
Projectleider: Prof. dr. Peter Klinkhamer (Universiteit Leiden)
Deelnemers: Rijksuniversiteit Groningen, Wageningen University & Research, Aeres Groep, Van Iperen, Holland Biodiversity, Holland Green Machine
2) Virusuitbraken voor zijn door analyse van de risico’s
In Nederland wonen relatief veel mensen en (landbouw)dieren dicht op elkaar. Met ons waterrijke landschap (muggen!) en onze drukke internationale handelsknooppunten maakt ons dat kwetsbaar voor uitbraken van infectieziekten. Dit consortium wil begrijpen of en hoe veranderingen in klimaat, landschap, waterbeheer en reizen bijdragen aan dit risico op uitbraken, zodat we beter zijn voorbereid.
Lees meer over dit project, waar de Leidse milieukundige Maarten Schrama bij betrokken is
Projectleider: Prof. dr. M.P.G. Koopmans (Erasmus Medisch Centrum)Deelnemers: Universiteit Utrecht, Universitair Medisch Centrum Utrecht, Wageningen University & Research, Universiteit Leiden, Leiden Universitair Medisch Centrum, Radboud Universitair Medisch Centrum Nijmegen, Nederlands Instituut voor Ecologie, Avans Hogeschool, Deltares, KNMI, RIVM, Rode Kruis, Sanquin, Technasium, Netherlands Centre for Monitoring of Vectors (CMV)
3) De Opioïden-epidemie: oorzaken, gevolgen en remedie
Opioïden zijn nuttige maar zeer krachtige pijnstillers, die ook nadelen hebben. Het gaat om morfine-achtige stoffen zoals oxycodon en fentanyl. Het gebruik in Nederland neemt sterk toe. Om een epidemie van misbruik zoals in de VS te voorkomen, gaat het consortium onderzoek doen naar oorzaken en gevolgen van de toename. En naar mogelijkheden om problematisch gebruik te verminderen.
Projectleider: Prof. dr. M.L. Bouvy (Universiteit Utrecht)
Deelnemers: Leids Universitair Medisch centrum, SIR institute for pharmacy practice, Radboud universitair medisch centrum, Universitair Medisch Centrum Utrecht, Canisius-Wilhelminaziekenhuis, Sint Maartenskliniek, KNMP (Dutch Royal Pharmacists’ Association), CBG (MEB, medicines evaluation board), ZIN (Zorginstituut Nederland, National Healthcare Institute), Trimbos (Netherlands Institute of Mental Health and Addiction)
4) Gendefecten die afwijkingen in de voorste hersenschors veroorzaken
Defecten in afzonderlijke genen kunnen leiden tot ernstige ontwikkelings- en gedragsproblemen. Dit consortium vermoedt dat de gendefecten in kwestie een afwijkende ontwikkeling van de voorste hersenschors veroorzaken. De onderzoekers willen neurobiologische en klinische kennis integreren om zo de zorg voor deze patiënten te verbeteren.
Lees meer over dit project, waar Leidse hoogleraren Hanna Swaab en Wouter Staal bij betrokken zijn.
Projectleider: Dr. S.M. Kolk (Radboud Universiteit Nijmegen)
Deelnemers: Universiteit Leiden, Leids Universitair Medisch Centrum, Universiteit van Amsterdam, Radboud universitair medisch centrum, UMC Utrecht, Scientific Volume Imaging (SVI), Sonidel Limited, Stemcell Technologies, Stevig/VvG, VGNetwerken, CHDR
5) Quantummicroscopie: nieuwe tool voor de toekomst
Quantumtechnologie heeft de potentie wereldwijd industrieën en markten te transformeren. Je kunt er elektronen en stromen in quantumsystemen mee zichtbaar maken. Samen met industriële partners ontwikkelt dit consortium een quantummicroscoop die met een diamanten magneetveldsensor het gedrag van elektronen op nanoschaal kan afbeelden, zowel vlakbij het absolute nulpunt als bij kamertemperatuur.
Lees meer over dit project, waar de Leidse hoogleraar Tjerk Oosterkamp bij betrokken is
Projectleider: Dr. T. van der Sar (Technische Universiteit Delft)
Deelnemers: TNO Delft, Universiteit Leiden (Dr. T. Oosterkamp), Applied Nanolayers BV, Leiden Spin Imaging BV
Structurele bijdrage aan kennismaatschappij
NWA-onderzoek heeft als doel een positieve, structurele bijdrage aan de kennismaatschappij van morgen te leveren, door gezamenlijk wetenschappelijke en maatschappelijke uitdagingen aan te gaan. Deze eerste financieringsronde voor Onderzoek op Routes door Consortia (NWA-ORC) geeft daaraan op een nieuwe manier invulling.