Dankzij archeologie de wereld over
Van de tanden van apen tot de microstructuur van botten: archeologe Simone Lemmers (31) is gefascineerd door botresten die ons meer vertellen over het verleden. Haar nieuwsgierigheid heeft geleid tot een zeer internationale carrière. Via het Verenigd Koninkrijk, waar ze getuige was van het Brexit-referendum, naar haar oude liefde Cyprus.
Waarom besloot je archeologie te studeren?
'Van jongs af aan ben ik geïntrigeerd door archeologie en verhalen uit het verleden. Mijn grootvader had goede vrienden op Cyprus en wij bezochten hen vaak op dit eiland. Cyprus is een schatkamer van de oude geschiedenis en mijn ouders namen ons mee naar vele oude plaatsen. We speelden met de echo's in het oude Kourion Theater en verstoppertje achter de klassieke zuilen. Schoolreizen naar Rome en Griekenland vergrootten mijn fascinatie. Meng dit met passie voor biologie. aardwetenschappen, liefde voor de natuur en het buitenleven en een archeoloog is geboren!’
Hoe beviel de studie in Leiden?
‘De opgraving van prehistorische kruiwagens op de Veluwe met professor David Fontijn was voor mij een absolute eyeopener. Ik hielp ook bij het opgraven van een aantal graven en was diep onder de indruk hoeveel je kunt leren van verbrande menselijke botten. Ik besloot me te specialiseren in de analyse van menselijke resten. Omdat die vaak gefragmenteerd zijn, moet je aandacht besteden aan elk klein detail. Kort daarna ben ik me gaan richten op de microscopische beoordeling van menselijk hard weefsel, en dat is wat ik nu nog steeds doe.'
En hoe was je studentenleven?
‘Ik had het geluk dat ik met twaalf huisgenoten, met allemaal verschillende studies, in een geweldig huis woonde. We werden heel goede vrienden. Ook was ik actief in de Johan Picardt Studievereniging van Archeologie die excursies organiseerde naar landen Engeland, Polen en Tsjechië waar we beroemde archeologische sites bezochten. In mijn masteropleiding heb ik voor het eerst de smaak te pakken gekregen van leven in het buitenland. Ik studeerde een paar maanden aan de Universiteit van Edinburgh voor de master Menselijke Osteo Archeologie.’ (osteo=bot of been, red)
Wat ging je na je afstuderen doen?
‘De Leidse universiteit kreeg toen net een nieuw Laboratorium voor Menselijke Osteo-archeologie en ik kon daar ook lesgeven. De combinatie met onderzoek was perfect voor mij. Ook werkte ik als osteologisch specialist aan de Vrije Universiteit Amsterdam waar ik menselijke resten analyseerde uit opgravingen in Nederland. In 2013 werd ik aangenomen voor een PhD-project op het gebied van biologische antropologie aan Durham University in het Verenigd Koninkrijk. Een sprookjesstad midden in een bos met een grote universiteit.’
Waar ging je onderzoek over?
‘In Durham kon ik mijn fascinatie voor weefselleer naar een nieuw niveau tillen. Ik stapte even uit de archeologie en nam een duik in de biologie en primatologie. Het project draaide rond de vraag of stressvolle gebeurtenissen zoals een bevalling of ziekte sporen achterlaten in de microstructuur van tanden. Ik onderzocht de tandheelkundige microstructuur van de mandril, een grote aap. In dit project werkte ik samen met vooraanstaande primatologen en verbleef ik ook een tijd in Gabon waar een grote kolonie mandrils woont. Een onvergetelijke ervaring.'
'Ongeloof, woede en verdriet liepen hoog op bij de universiteit.’
Je was in het Verenigd Koninkrijk toen de Britten voor de Brexit stemden. Hoe heb je dat ervaren?
‘Die bewuste dag, 23 juni 2016, herinner ik me alsof het gister was. Met een grote groep studenten bekeken we de uitslag van het referendum in een grote zaal in Durham Castle. Er was een groot scherm opgehangen en we hadden ons allemaal verzameld voor wat we dachten dat wel een interessante avond zou worden. Maar de sfeer werd al snel grimmig, vooral toen de - voor ons - verrassende resultaten van Newcastle en Sunderland bekend werden: had men daadwerkelijk voor de Brexit gestemd? Ik kon het niet geloven! De volgende weken waren gevuld met marsen en protesten. Ongeloof, woede en verdriet liepen hoog op bij de universiteit.’
Hebben deze gebeurtenissen invloed gehad op je beslissing om Engeland verlaten?
‘Brexit was niet de directe aanleiding; ik koos voor Cyprus vanwege het onderzoek dat ik kon doen. Maar ik moet bekennen dat ik zeer bezorgd was - en nog steeds ben - over het academische klimaat in het Verenigd Koninkrijk. Het probleem is dat we niet weten wat er gaat gebeuren. Een van de vele problemen die de Brexit voor de academische wereld zal veroorzaken is dat veel academische banen afhankelijk zijn van EU-subsidies. Wat is de toekomst van al die academici?
Wat doe je op Cyprus?
‘De tijdens mijn promotie opgedane vaardigheden en methoden pas ik nu toe op de archeologie. Dat is mede mogelijk dankzij een studiebeurs van de Council for British Research in the Levant. Ik was altijd al van plan om nog een keer terug te gaan naar Cyprus. Ik werk aan verschillende projecten, samen met dr. Kirsi Lorentz van het Cypriotische Instituut. Met synchrotronenstraling, dat zijn heel krachtige lichtstralen, kijken we in oude resten om de gezondheid te achterhalen van mensen in het verleden. Het combineren van archeologische en medische benaderingen is precies wat mij interesseert, dus ik voel me hier erg thuis. Ik ben van plan om dit onderzoek nog lang voort te zetten.’