Van sterrenstof tot leefbare planeet: publiekslezing Ewine van Dishoeck drukbezocht
Meer dan 400 geïnteresseerden zijn afgekomen op de NGL-publiekslezing van Kavli-prijswinnares Ewine van Dishoeck. ‘Wat fijn dat u in zulke grote getalen gekomen bent. Ik ben er bijna sprakeloos van, maar dat is natuurlijk niet handig vanavond!’ Gelukkig neemt van Dishoeck haar publiek een minuut later toch mee op haar zoektocht naar de bouwstenen voor leven tussen de sterren.
Thuislezing
Voor haar werk reist Van Dishoeck de hele wereld over, maar op 18 oktober kan ze op de fiets naar haar eigen lezing. De belangstelling blijkt aanzienlijk: door het grote aantal aanmeldingen is de lezing verplaatst naar de grootste collegezaal, die deze avond goed gevuld is. Tijdens haar publiekslezing voor het Natuurwetenschappelijk Gezelschap Leiden (NGL), vertelt Van Dishoeck over haar onderzoek naar de geboorteplaatsen van sterren, planeten en moleculen. Hiervoor ontving zij eerder dit jaar de prestigieuze Kavli-award.
Adembenemend
De reis begint bij de ontdekking van de eerste exoplaneten: planeten rondom andere sterren dan de zon. Een ontdekking die volgens van Dishoeck duidelijk maakte dat ons eigen zonnestelsel niet zo uniek is: ‘Wij wonen op een klein rotsblok dat rond een doodgewone ster cirkelt, ergens in de buitenwijken van één van de honderden miljarden sterrenstelsels.’ Van Dishoeck vertelt over interstellaire wolken: grote gas- en stofnevels waarin deze hemellichamen ontstaan. De moderne technologie, zoals krachtige telescopen op het land en in de ruimte, maken data en beelden beter dan ooit beschikbaar voor de wetenschap. Van Dishoeck deelt beelden van haar bezoek aan de ALMA-telescoop op een hoogvlakte in Chili: ‘letterlijk en figuurlijk een adembenemende ervaring.’
Ingrediënten voor leven
Door de interstellaire wolken te bestuderen, kunnen we leren hoe planeten als de aarde zijn ontstaan, en bijvoorbeeld waar water vandaan komt. Van Dishoeck vertelt wat er allemaal gebeurt in deze nevels: hoe stofdeeltjes rondom een jonge ster samenklonteren en uiteindelijk een planeet kunnen vormen. Maar ook hoe atomen samenklonteren om moleculen te vormen, die op hun beurt weer de bouwstenen voor leven kunnen zijn. ‘Ingrediënten voor de vorming van planeten zijn overal aanwezig, net als de bouwstenen voor het leven. Maar dan is het nog altijd de vraag of het ook daadwerkelijk gebeurt.’
Napraten
Dat nieuwe kennis vaak leidt tot nieuwe vragen, blijkt aan het eind van de lezing. Twee behulpzame studenten lopen af en aan om de microfoon bij mensen uit het publiek te brengen. Hoewel er nog veel handen in de lucht zweven, moet NGL-voorzitter Mathieu Noteborn de lezing afronden. Met een slag van de voorzittershamer sluit hij de bijeenkomst en opent daarmee de borrel. De bezoekers praten volop na. ‘Ik vond het vooral interessant om ook te leren hoé ze dit allemaal te weten komen’, vertelt één van hen. ‘En hoe bijzonder het is dat die atomen elkaar in die ijle ruimte toch vinden om nieuwe moleculen te vormen!’
Het Natuurwetenschappelijk Gezelschap Leiden organiseert lezingen en excursies voor alumni en (oud-)medewerkers van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen en het LUMC en andere geïnteresseerden uit de regio Leiden. ‘Regio’ is volgens voorzitter Mathieu Noteborn een ruim begrip: van Heereveen tot Vaals dekt wel ongeveer de lading. De volgende lezing van het NGL vindt plaats op 15 november. Deze wordt gegeven door Liesbeth de Lange, en gaat over het Voorspellen van het gedrag van medicijnen in de hersenen.