Hou de bloeddruk in de gaten bij onderzoek naar onbewuste stress
Wil je weten en meten of onbewuste stress de gezondheid beïnvloedt, zoek het dan in effecten op de bloeddruk. Dat is de richting die gezondheidspsycholoog Melanie van der Ploeg meegeeft aan vervolgonderzoek naar het effect van stress, bewust of onbewust op ons lichaam. Promotie op 25 september.
Heeft onbewuste stress invloed op ons lichaam, vroeg Van der Ploeg zich af. En is er dan ook een maat te vinden voor het effect op onze gezondheid? Andere gebieden binnen de psychologie hebben bijvoorbeeld gekeken naar onbewuste processen en verslaving of het nemen van beslissingen. Onbewuste fysiologische processen zijn niet eerder onderzocht in combinatie met psychologische stress en lichamelijke gezondheid. Dat maakt dit onderzoek van de Leidse gezondheidspsycholoog Van der Ploeg bijzonder.
Stressvolle gebeurtenissen
Psychologische stress hangt samen met hart- en vaatziekten, is de aanname in wetenschappelijk onderzoek. Kijk je naar de gezondheid van mensen in reactie op stressvolle gebeurtenissen, dan meten onderzoekers onder meer hartslag (cardiale activiteit) en bloeddruk (vasculaire activiteit). Maar dat verband tussen stress en gezondheid wordt onvoldoende helder in eerder onderzoek met klassieke vragenlijsten aan proefpersonen. Volgens promovenda Van der Ploeg kunnen stressvolle gebeurtenissen ook op de achtergrond doorwerken, dus zonder dat je het doorhebt en het er niet over kunt of wilt hebben.
Experimenteel onderzoek
Van der Ploeg noemt haar onderzoek eclectisch: 'We kijken over de grenzen van het stressonderzoek heen en passen diverse psychologische onderzoeksmethoden toe. Je kunt niet iets ontdekken zonder op expeditie te gaan.’ Deze ontdekkingstocht wordt mogelijk gemaakt met een ZonMW top subsidie van Jos Brosschot in een team samen met Anke Versluis, Stephen Brown en Bart Verkuil. Van der Ploeg: ‘Met onze experimenten hebben we geen eenduidig antwoord gevonden. De diverse deelonderzoeken wijzen wel in dezelfde richting. Er zijn aanwijzingen dat er iets gebeurt zonder dat we ons daar bewust van zijn, maar het hoe en wat moet nog veel specifieker uitgezocht worden. Daar kan het werkveld mee verder.'
Prikkels
In drie van de experimenten toonden Van der Ploeg en collega's subliminale objecten. Vergelijkbaar als bij sommige reclameboodschappen kregen de proefpersonen heel kort woorden of plaatjes te zien met een stressvolle lading. Hierdoor zou de emotie boos bijvoorbeeld onbewust geactiveerd worden. Hun reactie was vooral terug te vinden in sterkere veranderingen op de vasculaire uitkomstmaat bloeddruk, niet op de cardiale uitkomstmaat hartslag. In twee andere experimenten konden taken die mogelijk onbewuste stress-gerelateerde processen oppikken ook meer van de cardiovasculaire veranderingen verklaren dan de standaard vragenlijsten.
Repliceerbaar
'De effecten zou je kunnen zien als klein, maar bedenk wel dat gaat om zeer subtiele manipulaties’, meent Van der Ploeg. ‘Mensen zien iets net wel of net niet. Met deze zogeheten subliminale priming is het bovendien altijd maar de vraag of je het effect nog een keer zult vinden.’ In de replicatiestudie die Van der Ploeg en collega’s hebben uitgevoerd lukte het dan ook niet de bevindingen van een ander onderzoek te repliceren.
Data-analyse
Desalniettemin zijn internationale collega's enthousiast. Samenwerken met internationale onderzoekers vond Van der Ploeg zowel interessant als leerzaam. 'Want met de feedback van andere wetenschappers kan je daarna weer verder.' Het contact met proefpersonen was soms grappig door hun reacties. Maar het meest boeide Van der Ploeg om met de data aan de slag te gaan. 'Want we hebben iets bedacht en hoe kunnen we dat het beste toetsen, maar vooral: wat doet ons onderzoek met mensen.' Die drive is nu ook onmisbaar voor Van der Ploeg als data-analist bij de gemeente Oosterhout.