Nederlanders creatief met eten tijdens Hongerwinter
In de Hongerwinter was men veel creatiever in het vinden van eten dan we dachten. Biologiestudent Tom Vorstenbosch ontdekte dat mensen in die tijd niet alleen bloembollen aten, maar bijvoorbeeld ook radijsloof en wilde planten zoals zuring en vogelmuur.
Hoe ver ging men?
Er is ontzettend veel onderzoek gedaan naar de Tweede Wereldoorlog. Zo weten we van documentatie en foto’s dat Nederlanders bloembollen en suikerbieten aten tijdens de Hongerwinter. Maar hoe ver ging men in die tijd eigenlijk in het vinden van voedsel? Op jacht naar het antwoord besloot Bijzonder hoogleraar Geschiedenis van botanie en tuinen Tinde van Andel een student in te schakelen.
38 plantensoorten
‘Ik vond het meteen een ontzettend interessant onderzoek’, zegt Tom Vorstenbosch. ‘Geschiedenis is naast biologie een grote interesse en koken is mijn grote hobby.’ Vorstenbosch ontdekte uiteindelijk dat er in de Hongerwinter maar liefst 38 plantensoorten werden gegeten, waarvan een deel gecultiveerd was, zoals tulpenbollen. ‘De kennis over welke planten je wel en niet kan eten was groter in die tijd dan we dachten’, aldus Vorstenbosch. Daarnaast bleek de schaarste de creativiteit in het koken te bevorderen: ‘Iemand vertelde dat ze nasi goreng maakten van nasikruiden en geraspte suikerbiet.’
Openheid en een goed geheugen
Om data te verzamelen ging Vorstenbosch op zoek naar mensen die de Hongerwinter hebben meegemaakt. ‘Ik heb daarvoor een aantal verzorgingshuizen gemaild maar ook veel via-via weten te regelen. Ik kreeg enquêtes terug per post, maar ook behoorlijk wat online. Dat vond ik wel bijzonder. Wat me opviel was hoe open mensen eigenlijk waren. Ik heb maar van twee mensen gehoord: “daar wil ik het liever niet over hebben”. Daarnaast was ik echt verbaasd over hoeveel ze nog wisten uit die tijd.’
Media-aandacht
Het onderzoek van Vorstenbosch kreeg al veel media-aandacht, zoals van de Volkskrant en onlangs nog van de Telegraaf. ‘Het is natuurlijk een onderwerp dat toegankelijker is dan het gemiddelde biologieonderzoek’, zegt Vorstenbosch. ‘Ik had daarom wel verwacht dat er aandacht van meerdere kanten zou zijn, maar niet dat het zoveel aandacht zou genereren. Pas toen de Volkskrant belde realiseerde ik me voor hoeveel mensen dit relevant is. Ik ben blij met alle aandacht, want ik vind het belangrijk dat mensen dit weten.’
Kookboek
Vorstenbosch speelt momenteel met het idee om een kookboek te schrijven, geïnspireerd door dit onderzoek. ‘Ik heb al een keer eerder een kookboek geschreven. Het lijkt me leuk om bijvoorbeeld op de ene pagina iets te vertellen over een product uit de Hongerwinter, zoals brandnetel. Dus hoe werd het toen gebruikt, hoe voedzaam is het? En dan een zelfbedacht recept op de andere pagina en daarbij laten zien wat er in die tijd wel en niet beschikbaar was. Radio 2 heeft al toegezegd een eventueel kookboek te bespreken, dus wie weet!’
Tom Vorstenbosch woont momenteel in Wenen, om daar voor zijn Master onderzoek te doen naar invasieve plantensoorten in de bergen.