Brein haalt meer voldoening uit straffen dan uit helpen
Stel: je ziet dat iemand oneerlijk wordt behandeld. Haal je dan meer voldoening uit het helpen van het slachtoffer of het straffen van de dader? Onderzoek van de Leidse psycholoog Mirre Stallen wijst op het laatste. Publicatie in JNeurosci.
Proefpersonen lijken meer voldoening te halen uit het straffen van daders dan uit het helpen van slachtoffers. Die conclusie trekken Nederlandse wetenschappers van verschillende universiteiten, onder wie de Leidse psycholoog Mirre Stallen (volledig artikel). Zo was het ‘beloningsgebied’ in de hersenen bij de proefpersonen significant actiever bij het uitdelen van straffen dan bij het geven van compensatie aan de slachtoffers.
Muntjes afpakken
De wetenschappers onderzochten het met behulp van een door hen ontwikkelde spelvorm waaraan de 54 proefpersonen meededen terwijl zij in een MRI-scanner lagen. In dit spel kregen deelnemers 200 muntjes, die aan het eind van het spel ingewisseld konden worden voor enkele euro’s. Deelnemers speelden het spel met nog twee andere spelers. Deze andere spelers pakten soms muntjes af van de deelnemers of van elkaar. De deelnemers konden er vervolgens voor kiezen om de spelers te straffen voor deze diefstal. Ook konden zij een andere gedupeerde speler compenseren voor de geleden schade door hun muntjes aan deze speler te geven.
‘Knuffelhormoon’ valt door de mand
Uit het onderzoek van Stallen en haar collega’s blijkt bovendien dat het hormoon oxytocine het strafgedrag beïnvloedt. Oxytocine heeft de reputatie opgebouwd dat het een ‘knuffelhormoon’ is dat mensen empathischer maakt. Van die reputatie blijft in deze studie niet veel over. Stallen: ‘De proefpersonen die het hormoon kregen toegediend bleken juist vaker straffen uit te delen dan degenen die een placebo kregen, al waren die straffen gemiddeld genomen wel lichter. Je kunt het dus vergelijken met een regelmatige tik op de vingers.’
Andere verklaringen wegnemen
‘In het computerspel hebben we ervoor gezorgd dat alle mogelijke andere verklaringen zijn weggenomen,’ zegt Stallen. ‘Je ziet enkel en alleen de rationele transactie, dus hoeveel muntjes iemand van de ander afpakte. Maar je ziet bijvoorbeeld geen gezichten van je tegenspelers, want iemands uiterlijk of gezichtsuitdrukking kan je beoordeling natuurlijk flink beïnvloeden.’
Verschillende vragen beantwoord
Volgens Stallen is haar onderzoek van grote waarde omdat het verschillende vragen beantwoordt. ‘Zo kijk je bij dezelfde proefpersonen niet alleen of zij willen straffen en compenseren, maar ook hoeveel muntjes zij daarvoor over hebben. Tegelijkertijd meet je op alle momenten wat er in de hersenen gebeurt op het moment dat de beslissing wordt genomen. Dat is nog nooit eerder zo uitgebreid gebeurd.’