De Indiana Jones van de toekomst werkt semiautomatisch
Op veel plekken in de wereld liggen nog steeds onontdekte archeologische vindplaatsen in het zand. Maar hoe ontdek je ze? Wetenschappers uit Leiden en Baltimore proberen het op een semiautomatische manier. Publicatie in Geosciences.
Het is een bekend fenomeen voor aannemers: met enige regelmaat worden hun bouwwerkzaamheden stilgelegd vanwege de (mogelijke) vondst van archeologische schatten. Zo kopte het Algemeen Dagblad in november nog dat de bouw van 45 zorg- en aanleunwoningen in Delft werd uitgesteld. Er was onvoldoende archeologisch onderzoek gedaan naar het muurwerk van een zeventiende-eeuwse boerderij die op dezelfde plek onder de grond ligt, en de bouwwerkzaamheden konden de muur wel eens beschadigen.
Satellietbeelden
Voor de aannemer is dat vaak ontzettend frustrerend, want tijd is nou eenmaal geld. En in sommige gevallen wordt een archeologische schat pas ontdekt als het al te laat is en deze onherstelbaar is beschadigd. Aan de andere kant is het vaak ondoenlijk om op voorhand alle archeologisch interessante vindplaatsen in kaart te brengen: het nauwkeurig onderzoeken van één locatie kost al handen vol geld, laat staan het afspeuren van een heel land.
Kan dat niet eenvoudiger? Misschien wel. Wetenschappers uit Leiden en Baltimore hebben nu onderzocht of zij oude inheemse nederzettingen in de Dominicaanse Republiek konden traceren op een semiautomatische manier. Dat deden ze met behulp van satellietbeelden van het eiland. Allereerst bekeken ze het specifieke kleurenspectrum van bekende archeologische vindplaatsen. Door vervolgens met een statistisch algoritme de overige satellietbeelden af te zoeken naar vergelijkbare kleuren, konden ze locaties aanwijzen waar zich waarschijnlijk ook zo’n nederzetting bevindt.
Stap in de goede richting
‘Uit andere informatiebronnen zoals veldonderzoek weten we dat er op enkele van die plaatsen inderdaad een nederzetting ligt,’ zegt Till Sonnemann, coauteur en tijdens deze publicatie postdoc aan de faculteit Archeologie. ‘Er is nog heel veel werk te doen, maar het lijkt een stap in de goede richting om met algoritmes en satellietbeelden oude nederzettingen te ontdekken.’
De werkwijzen van de internationale groep wetenschappers is niet nieuw in de archeologie. Algoritmes worden vaker gebruikt om oude resten te traceren. ‘Maar tot nu toe ging het altijd om de zoektocht naar een object met een bepaalde vooraf gedefinieerde vorm,’ zegt Sonnemann. ‘Denk bijvoorbeeld aan een lijnvormige muur of een vierkant bouwwerk. Een nederzetting is natuurlijk veel grilliger qua vorm, en daardoor lastiger te vinden.’
Revolutie in de archeologie
Volgens Sonnemann staat het gebruik van satellietbeelden en algoritmes symbool van de ‘revolutie’ die momenteel gaande is in archeologieland. De afgelopen jaren weet de archeologie steeds beter gebruik te maken van grootschalige databronnen en analyse-instrumenten om vindplaatsen te ontdekken of te inspecteren. Dat gaat ongetwijfeld een beetje ten koste van de charme van het vak, want Indiana Jones zat immers ook niet achter een computerscherm. Maar Sonnemann treurt er niet om: ‘We verkiezen in de archeologie het liefst een non-invasie onderzoeksmethode. Want als je niet hoeft te graven, kun je ook niets beschadigen.’
Lees het volledige artikel in Geosciences.