Wanneer is een wolf welkom in Nederland?
Biodiversiteit, de kosten van de 19e-eeuwse Amerikaanse vooruitgang op de wildernis en het Nederlandse wolvenprotocol; Met deze onderwerpen daagde prof. dr. Jan J. Boersema alumni en medewerkers uit de rol van de mens in de natuur kritisch te beschouwen. Boersema verzorgde een lezing voor het Natuurwetenschappelijk Gezelschap Leiden op 17 november 2017.
Nederlandse emigranten in ban van Amerikaanse wildernis
Van de veenkolonies in Drenthe naar de majesteitelijke bossen van Michigan. Veel Nederlanders vertrokken in de 19e eeuw naar de Nieuwe Wereld in de hoop daar een beter bestaan op te bouwen. Deze veelal rurale emigranten kwamen plots oog in oog met ontzagwekkende en angstaanjagende natuur: wolven, beren, bevers. Ze voelden een morele verplichting de natuur te temmen, in dienst van de vooruitgang. Zo vereiste het realiseren van een stoomtrein - het hoogst haalbare symbool van progressie - de kap van het machtige woud. Een ander voorbeeld: de bizon. Deze werd door de emigranten omschreven als een ontembare koe die niet in hun productieve en nijverige plaatje paste. De bizon werd opgejaagd en teruggedreven en maakte plaats voor Europees vee en cowboys.
De prijs van vooruitgang
Naast vooruitgang in infrastructuur en productie richtten de emigranten zich ook op (religieuze) beschaving. Bibliotheken en piano’s werden belangrijker gevonden dan wilde dieren. Men hoorde liever psalmgeluid dan diergeluid. De prijs hiervoor is door de natuur en biodiversiteit betaald: Bisons komen nu bijvoorbeeld slechts in speciale reservaten als Yellowstone voor.
Dit fenomeen zien we niet alleen in Amerika, ook in de rest van de wereld zijn grote, wilde dieren alleen nog maar in natuurparken te vinden. Maar natuurparken met hun ongebalanceerde voedselketen zijn veel minder divers, een reden voor rewilding en het terugbrengen van toppredatoren.
De wolf welkom in Nederland?
In Nederland zijn we ook bezig met onze eigen balans tussen beschaving en natuur. Denk aan de Konikpaarden in de Oostvaardersplassen die teruggebracht zijn. Een ander voorbeeld is de wolf: wanneer is de wolf welkom in ons land? Als hij zich 'natuurlijk' gedraagt, was het antwoord van een Groningse gedeputeerde, in wiens provincie recentelijk een wilde wolf twee schapen doodbeet. De wolf is welkom, is de conclusie van de avond, maar zijn natuurlijke gedrag dient wel ingekaderd en gecontroleerd te worden door de mens om ongelukken te voorkomen. Culturele biodiversiteit is de nieuwe menselijke plicht.
Kijk de live stream van de lezing terug (vanaf 0:46)
Volgende lezing
Op 18 januari 2018 vindt de volgende lezing van het Natuurwetenschappelijk Gezelschap Leiden plaats. De spreker is pionier op het gebied van spectroscopie Michel Orrit, die in 2017 de Spinoza premie ontving .
Meer informatie