‘Kunst is frontlijn van de wetenschap’
Onderzoek in de kunsten wordt vaak afgezet tegen andere vormen van wetenschappelijk onderzoek. Dat is jammer, vindt hoogleraar Henk Borgdorff. ‘Kunstonderzoek is juist één van de frontlinies van de wetenschap.’ Oratie op 10 februari.
‘Vaak wordt beweerd dat onderzoek in de kunsten gelijkwaardig is aan andere vormen van wetenschappelijk onderzoek’, zegt Borgdorff, hoogleraar in Theorie van het Onderzoek in de Kunsten. ‘Dat vind ik een ongelukkig uitgangspunt. Door de gelijkwaardigheid te benadrukken, beweer je in één adem dat ze niet hetzelfde zijn. Sterker nog: het suggereert een impliciete hiërarchie tussen serieus en tweedeklas onderzoek. Terwijl kunstonderzoek prima thuis hoort in de wetenschap, en er juist één van de frontlinies van is.’
Praktijk centraal
Borgdorff laat in zijn oratie zien dat kunstonderzoek niet meer of minder is dan een loot aan de brede stam van de wetenschap. Het enige échte verschil is dat in kunstonderzoek de praktijk altijd centraal staat. ‘De kunstpraktijk dringt op ieder niveau door in het onderzoek,’ zegt Borgdorff. ‘Je onderzoeksonderwerp is natuurlijk een uiting van kunst, of het nu een muzikale compositie is, een installatie of een beeld. Maar ook het onderzoek zelf vindt in de regel plaats in de praktijk, door iets te maken of uit te voeren. Tot slot levert het onderzoek vaak weer een nieuw muziekstuk of kunstwerk op.’
Positiever begrip
Volgens Borgdorff is het tijd om een positiever begrip van artistiek onderzoek te ontwikkelen en uit te dragen. Hij laat zien dat veel kunstenaar-onderzoekers gebruik maken van onderzoeksmethoden die in andere wetenschapsdisciplines gangbaar zijn, zoals veldwerk, surveyonderzoek, historisch literatuuronderzoek en experimenten. Dit ‘methodologisch pluralisme’ is – samen met de focus op de materiële aard van het studieobject en eindproduct – wat onderzoek in de kunsten kenmerkt.
Belang voor wetenschap
‘Het is nu ook zaak om te laten zien wat kunstonderzoek zelf te bieden heeft aan de academische wereld ,’ zegt Borgdorff. ‘Al maken we vaak gebruik van methoden uit de sociale of geesteswetenschappen, kennis en begrip worden in ons studieveld gegenereerd en doorgegeven via artistieke praktijken. Het wordt tijd om de methodologische relevantie daarvan te laten zien.’ Zo maakt de Academy of Creative and Performing Arts, een samenwerkingsverband met de Hogeschool der Kunsten in Den Haag, op dit moment een catalogus met kunstonderzoek. Borgdorff: ‘Ook andere Leidse onderzoeksprogramma’s kunnen hierbij gebaat zijn, zeker als zij resultaten publiceren die verder gaan dan tekst alleen.’
Academy of Creative and Performing Arts
Aan de Universiteit Leiden bestaat de mogelijkheid om te promoveren aan de Academy of Creative and Performing Arts. Zo onderzocht musicus Christopher Williams onlangs improvisaties in en met zijn experimentele muziek, en bekeek beeldend kunstenaar Sophie Ernst het gebruik van projecties in hedendaagse kunst.