'Personalized medicine' als ideaal bij behandeling psychiatrische stoornissen

09 november 2016

Er gaapt een steeds grotere kloof tussen de klinische praktijk en wat in het standaardhandboek DSM-5 staat over schizofrenie, betoogt psychiater Jan Dirk Blom in zijn inaugurele rede op 11 november. Psychiatrische stoornissen krijgen daardoor te vaak het stempel schizofrenie. ‘Personalized medicine’ biedt mogelijk de oplossing.

Psychiatrische ziektebeelden

Blom bekleedt sinds 1 januari bij de Faculteit Sociale Wetenschappen de bijzondere leerstoel Klinische psychopathologie, ingesteld door Parnassia Groep. Klinische psychopathologie is de wetenschap die zich bezighoudt met het beschrijven en classificeren van psychiatrische ziektebeelden, die onder andere aan de basis ligt van behandelingen.

Kloof tussen theorie en praktijk

In zijn rede gaat Blom in op de manier waarop ernstige psychiatrische ziektebeelden worden beschreven in het standaardhandboek DSM-5 (de ‘kaart’) en de kloof die in toenemende mate voelbaar is tussen deze kaart en het gebied waarnaar het verwijst: de ziekteverschijnselen die patiënten in de praktijk ervaren. Dit geldt met name voor schizofrenie.

Uniforme taal

Het DSM-systeem heeft als voordeel dat het clinici en onderzoekers in staat stelt om een uniforme taal te spreken en een stoornis aan de hand van uniforme criteria te diagnosticeren. In de klinische praktijk blijkt echter dat de beschrijving van schizofrenie in de DSM zo breed is, dat het risico bestaat dat talloze zeldzamere ziektebeelden ten onrechte worden bestempeld als ‘schizofrenie’. Dat heeft tot gevolg dat patiënten bijvoorbeeld worden behandeld met antipsychotica terwijl een andere behandeling waarschijnlijk effectiever zou zijn.

Verbetering van de zorg

In zijn inaugurele rede noemt Blom meerdere voorbeelden noemen van stoornissen die in de praktijk vaak ten onrechte voor schizofrenie worden aangezien en zet hij uiteenop hoe empirisch wetenschappelijk onderzoek kan bijdragen aan het verbeteren van de kaart en daarmee aan het verbeteren van de zorg aan mensen met uiteenlopende psychotische stoornissen.

Personalized medicine

Het ideaal dat hij daarbij voor ogen heeft is 'personalized medicine': heel precies op de persoon afgestemde medicatie. En een manier van diagnosticeren en behandelen die recht doet aan het individu met zijn of haar unieke combinatie van ziekteverschijnselen, persoonlijkheidstrekken, copingmechanismen en talenten. Om dat ideaal te verwezenlijken zijn nog vele stappen nodig, waaraan hij als hoogleraar en clinicus graag zijn bijdrage levert.

Niet bagatelliseren

De ziekteverschijnselen die wij tezamen aanduiden met de term ‘schizofrenie’ behoren tot de ernstigste die een mens kunnen overkomen. In de internationale literatuur wordt schizofrenie tegenwoordig niet meer beschouwd als één welomschreven ziekte, maar als een groep van afzonderlijke, deels nog nader te definiëren aandoeningen. Hierop voortbordurend is echter een publiek debat op gang gekomen waarin door sommigen de stelling wordt verdedigd dat schizofrenie ‘niet zou bestaan’.

Op het verkeerde been

Volgens Blom is dit een verwarrende stellingname die weinig recht doet aan de subtiele wetenschappelijke discussie die eraan ten grondslag ligt; niet alleen patiënten en hun familieleden kunnen erdoor op het verkeerde been worden gezet maar, zoals zijn ervaring leert, ook clinici en onderzoekers. Blom pleit er dan ook voor om de wetenschappelijke discussie over deze groep van ziekteverschijnselen zodanig te voeren dat recht wordt gedaan aan zowel de complexiteit van de problematiek als de ernst ervan.